زندگی شترمرغ چگونه است؟

شترمرغ یکی از پرندگانی است که در بسیاری از کشورها یافت می شود و در اکثر کشورها هم پرورش داده می شود. گهر در این بخش در مورد نحوه زندگی شترمرغ صحبت می کند.

زندگی شترمرغ چگونه است؟

شترمرغ بزرگترین پرندهٔ زنده دنیاست و تخم آن نیز از هر پرنده زنده دیگری بزرگتر است. شترمرغ ظاهر منحصربه‌فردی دارد که آن را از پرندگان دیگر متمایز می‌کند.

پنج زیرگونه از شترمرغ شناخته شده‌است:

• شترمرغ جنوبی: یا شترمرغ سیاه ( c. australis) در جنوب آفریقا که در سواحل جنوبی رودخانه‌های زامبزی و کونن زندگی می‌کند.
• شترمرغ شمال آفریقا: یا شترمرغ گردن‌قرمز ( c. camelus) پرتعدادترین نوع شترمرغ که زیستگاه از اتیوپی و سودان در شرق به سوی حاشیه صحرای بزرگ آفریقا تا سنگال و موریتانی در غرب ادامه می‌یابد. این زیرگونه در گذشته در نواحی شمالی‌تر مثل مصر و جنوب مراکش نیز می‌زیسته‌است. شترمرغ شمال آفریقا با ۲٫۷۴ متر قد و ۱۵۴ کیلو وزن و سرعتی بیش از ۷۲ کیلومتر بر ساعت، بزرگ‌ترین و سریع‌ترین پرنده روی زمین است. سر آن سرخ‌رنگ، پووشش بدن نرها سیاه و سفید و ماده‌ها خاکستری است.
• شترمرغ ماسائی: ( c. massaicus) در شرق آفریقا. پرهای کوچکی به رنگ نارنجی روشن بر روی سر، گردن و ران‌هایشان دارند. فقط در جنوب کنیا، اتیوپی و بخش‌هایی از جنوب سومالی حضور دارند.
• شترمرغ عربی: ( c. syriacus) زیرگونه انقراض یافته‌ای که در گذشته در تعداد بسیار در شبه‌جزیره عربستان، سوریه و عراق زندگی می‌کرد و نسل آن در حدود سال ۱۹۶۶ به‌کلی نابود شد.
• شترمرغ سومالی: ( c. molybdophanes) در شمال شرقی کنیا، جنوب اتیوپی و سومالی. گردن و ران آن‌ها سربی‌رنگ است. برخلاف دیگر شترمرغ‌ها گله‌ای زندگی نمی‌کند بلکه بیشتر تنها یا جفتی دیده می‌شوند. در شمال شرق کنیا با شترمرغ ماسائی زیستگاه مشترکی دارند. برخی این شترمرغ را گونهٔ مجزایی محسوب می‌کنند.

مشخصات نژادهاي گوناگون شترمرغ

1- گردن سياه:

اين نژاد گردن و پاهايي كوتاه و پوستي خاكستري دارد. فوليكولهاي روي پوست زياد و خيلي نزديك بهم اند. منقار و پاهاي ماده داراي قسمتهاي روشنتري نسبت به نر است. متوسط تخمگذاري 65 عدد در هر فصل است و وزن تخمها 1/1 تا 6/1 كيلوگرم(53/3 –43/2 پوند) ميباشد. اين نژادمعمولا آرام است.

2- گردن آبي ناميبيا: اين نژاد داراي گردن و پاهايي بلند ،اما بدنش كشيده بوده و قوزي برآمده در پشت دارد. پرها باريك و صافند. پوست داراي فوليكولهايي اندك و فاصله دار است. در طول فصل جفتگيري قسمت جلوي استخوان كف پا و پاي نرقرمز ميشوند. آنها فاقد يك صفت برجسته اي بوده و خيلي تحريك پذيرند.

3- گردن آبي زيمبابوه:

اين نژاد قدبلند با بدني توپر و خيلي سرزنده است. وزن و حجم بدن بيشتر از رايج ترين نژادهاست ، وزن ماده ها 140-120 كيلوگرم(310-265 پوند) ونرها 170-150 كيلوگرم(375-330 پوند) ميباشد. در طول فصل جفتگيري ساق پا تا انتهاي ران و نيز تمام كله و زيرپوست گردن قرمزرنگ ميگردد. فوليكولهاي پوست فاصله دارند. ماده ها پرهايي بلند و صاف داشته و پرهاي روي سينه نرها تا حدي فردارند. منقار و پاهاي ماده خاكستري كمرنگ است. ماده ها در هر فصل 60 تخم ميگذارند كه وزن هر كدام 2/2-5/1 كيلوگرم(3/3-8/4 پوند) ميباشد. اين نژاد به سادگي اداره ميشود.

4- گردن قرمز:

جثه بزرگي دارد ،اما هنوز بسيار مهاجم و كم توليد است. پوست تمام بدن صورتي رنگ است و در طول فصل جفتگيري پررنگتر ميشود. سرفاقد پراست. ماده در سن 5-3 سالگي تخمگذاري را شروع ميكند البته ماده خود را با سختي زياد براي توليد مثل سازگار مينمايد و بسياري اوقات اصلا تخمي نميگذارند و در هر حال جوجه هاي خيلي ضعيفي خواهند داشت.

5- نسل جديد گردن سياه افريقايي:

نژاد سياه افريقايي مرسومترين شترمرغ در جهان است همچنانكه مزرعه داران افريقاي جنوبي توليد شترمرغها را براي پرارزشمند آنها (در حدود سال 1880) شروع كردند و ضمنا اولين صادركنندگان پرشترمرغ به سراسر جهان نيز بوده اند. بدليل اينكه اين نژاد به مدت طولاني براي توليد پرها و چرم مرغوب مورد انتخاب قرار گرفته جثه آن كوچك شده و لذا توليد گوشت خوبي ندارد.

توليد گوشت دومين نژاد شترمرغ معمول دنيا يعني گردن آبي ناميبيا حتي كمتر از آن است. ناميبيا تقريبا بطور كامل كشوري بياباني است. لذا شترمرغهاي اوليه قد بلند و لاغر بودند تا بهتر بتوانند حرارت اضافي بدن خود را از دست دهند. در اين مناطق كه توليد شترمرغها در حال حاضر به فعاليتي جدي بدل شده است دو نژاد بالا هرچه بيشتر توسط نژاد گردن آبي زيمبابوه در حال جايگزيني ميباشند زيرا اين نژاد جثه بزرگي دارد كه با تخمگذاري خوب و زودرسي آن مرتبط است بعلاوه بدليل منشا اوليه اش راحتتر در اقليم هاي سردتر سازگار ميشود. زيمباوه در مقايسه با همه مناطق اوليه ديگر شترمرغ كشوري بسيار سردتر است ،زيرا اين كشور از فلاتي تشكيل شده كه از لحاظ پوشش گياهي غني است ،لذا گله اوليه در آنجا از شترمرغهايي بزرگ و سنگين وزن بوجود آمده است. اين نژاد سرعت رشدي بسيار سريعتر از ساير نژادها دارد ،بطوريكه تنها در 7 ماهگي به وزن بيش از 100 كيلوگرم (220 پوند) ميرسد.

تولید مثل

زمان جفت‌گیری در شترمرغ‌ها بسته به مکان زندگیشان متفاوت است. در شرق آفریقا، شترمرغ‌ها در فصل خشک اقدام به جوجه‌گذاری می‌کنند. نر با پاهای خود خراش‌هایی در زمین ایجاد می‌کند و ماده همراهش در حفره‌های پدید آمده تخم‌های خود را می‌گذارد. دیگر ماده‌ها نیز تخم‌های خود را در همین حفره‌های روی زمین قرار می‌دهند. ماده در طول روز، و نر درهنگام شب از تخم‌ها نگهبانی می‌کند. تخم‌های نگهبانی نشده می‌توانند مورد هجوم کرکس‌ها و دیگر درندگان قرار گیرند. در کل، کمتر از ۱۰ درصد کل آشیانه‌های اولیه در دوره سه هفته‌ای گذاشتن تخم و شش هفته‌ای خوابیدن بر روی تخم سالم می‌مانند.

پرنده نر به‌هنگام جفت‌گیری با باد کردن گلوی خود غرشهای رسائی برمی‌آورد ولی به طور کلی و در سایر موارد شترمرغ‌ها فاقد صدای خاصی می‌باشند

شترمرغ ماده در فصل بهار به صورت یک روز در میان تخمگذاری نموده و در هر مرحله ۱۴ تا ۲۱ تخم می‌گذارد. وزن تقریبی هر تخم یک کیلو و نیم است. شترمرغ ماده در فصل تخم‌گذاری بسیار خشمگین و عصبانی است و اگرکسی مزاحمتی برایش ایجاد سازد با لگد ضربه محکمی بر او وارد می‌کند. پرندگانی مانند شترمرغ استرالیایی، کسوری و ری‌ها با اندک اختلافی در رنگ و پرها و محل زندگی، از تیره شترمرغ‌ها هستند.

دشمن طبیعی

شترمرغ‌ها به عنوان پرنده‌ای بدون قابلیت پرواز در حیات وحشِ غنی ساوانای آفریقا با دشمنان طبیعی متعددی روبرو هستند. یوزپلنگ، شیر، پلنگ، سگ وحشی آفریقایی و کفتار خال‌دار از مهم‌ترین دشمنان این پرنده هستند. شترمرغ، با سرعت بالای خود در دویدن، قادر است از چنگ بیشتر آنها بگریزد، و به همین جهت اغلب شکارچیان با کمین کردن، یک پرنده را غافلگیر می‌کنند، به‌جز یوزپلنگ که با سرعت بسیار بالای خود موفق‌ترین دشمن طبیعی شترمرغ‌های بالغ محسوب می‌شود.

شغال‌ها، پرندگان شکاری مختلف، و خدنگ‌ها از مهم‌ترین شکارچیان جوجه‌شترمرغ‌ها هستند. والدین برای نجات جوجه‌هایشان سعی می‌کنند حواس شکارچی را پرت کنند، اما گاهی اوقات وارد نبرد خونینی با شکارچی می‌شوند و در چنین نبردهایی حتی توانایی کشتن قدرتمندترین دشمن خود، یعنی شیرها را هم دارند.

روشهای پرورش

‏گزینه های مختلفی برای پرورش شترمرغ وجود دارد.

‏‏1- چرخه کامل( ‏Full Cycle‏)

این حالت شکل معمول است. شما مولدهایی دارید که تخم می گذارند، انکوباسیون و جوجه کشی ‏را انجام می دهید بهترین قسمت این روشو سپس خودتان جوجه ها را تا رسیدن به سن کشتار ‏پرورش می دهید. این است که خودتان مسئول هر بخش هستید. اگر اشتباهی رخ دهد نمی توانید ‏به جز خودتان کس دیگری را سرزنش کنید.

ممکن است محل جغرافیایی شما طوری باشد که هیچگونه تجهیزات انکوباسیونی در اطراف وجود ‏نداشته باشد و شما مجبور باشید که این کار را خودتان انجام دهید. از طرف دیگر اگر مزرعه تان بزرگ ‏است، ممکن است به افراد دیگری برای پرورش همه جوجه هایتان نیاز داشته باشید، زمین شما ‏ممکن است محدود باشد یا ممکن است برای کاهش ریسک این کار را انجام دهید. بار مالی این نوع ‏سرمایه گذاری وقتی همه مراحل را خودتان انجام دهید در بیشترین مقدار است. به طور کلی، با ‏پیشرفت صنعت شترمرغ، کارها تخصصی تر شده و هر مزرعه دار تمایل دارد بر روی کاری که بهتر وارد ‏است متمرکز شود.

‏‏2- پرورش مولدها

برخی از مزرعه داران، مولد پرورش داده و تخمهای آنها را می فروشند. این منبع درآمد آنها است.

‏‏3- تجهیزات جوجه کشی

ممکن است بخواهید فقط تجهیزات جوجه کشی داشته باشید. مزرعه دارانی هستند که برای جوجه ‏کشی تخمهایشان به شما پول پرداخت می کنند. ممکن است تخم شترمرغ را خریداری کرده و به ‏صورت جوجه یکروزه به فروش برسانید.

یک سیستم جوجه کشی خوب بسیار گران بوده و بنابراین به سرمایه گذاری هنگفتی نیاز دارد. قبل ‏از تصمیم گیری برای راه اندازی تجهیزات جوجه کشی لازم است تقاضای موجود در منطقه یا تأمین ‏تخم ها را مورد ارزیابی قرار دهید.

معمولا مزرعه داران برای قرار دادن تخم شترمرغ ها در ماشینتان مبلغ ثابتی را پرداخت کرده و برای ‏هر جوجه ای که که تحویل می دهید نیز مبلغ بیشتری می پردازند. ثبت مشخصات تخم ها برای ‏اینکه مالکان تخم ها جوجه های خود را تحویل بگیرند اهمیت فوق العاده ای دارد.

‏‏4- پروار بندی جوجه ها

کم هزینه ترین گزینه است. شما جوجه ها را در سن خاصی خریده و تا زمان کشتار پرورش می ‏دهید. این گزینه به ویژه برای تازه کارها جالب است، مخصوصا اگر قرار داد خرید مجدد پرنده های ‏کشتاری وجود داشته باشد، اما در این مواقع هوشیار باشید. در گذشته بسیاری از این برنامه های ‏بیع متقابل به علت ناتوانی شخص پیشنهاد کننده چنین قرار دادهایی برای فروش محصول به قیمت ‏مطلوب با شکست مواجه شده است. به عبارت دیگر به توافقات بیع متقابل عمل نشده و در برخی ‏موارد پرنده ها روی دست مزرعه دار مانده و خود باید به بازار یابی آنها بپردازد.

‏‏5- گروه های منطقه ای

برخی طرفدار گروههای منطقه ای هستند چون مزرعه داران توسط یکدیگر حمایت می شوند. کار ‏گروهی از هر لحاظ مفید است. مزرعه داران همگی دارای مولد بوده و همه تخم شترمرغشان را به ‏یک فرد تحویل می دهند. هر مزرعه دار به طور چرخشی هر هفته تعدادی از جوجه ها را تحویل می ‏گیرد. این بدین معنی است که مزرعه دار اول همه جوجه های هفته اول را تحویل می گیرد. مزرعه ‏دار دوم همه جوجه ها را هفته دوم و ..، سیستم کاملا تعاونی است به طوری که هیچ جوجه ای به ‏حال خود رها نمی شود و مدیریت 5 جوجه به آسانی 20 جوجه است. مطلب دیگر اینکه همه ‏کشاورزان از خوراک مشابهی استفاده می کنند که به تولید محصول یکنواخت کمک می کند. خرید ‏عمده، قیمت مناسب تری را برای این مزرعه داران به همراه دارد.

‏صنعت جهانی شترمرغ

تجربه نشان داده است که صنعت شترمرغ در برخی نواحی جغرافیایی به شدت ناپایدار است. نواحی ‏ای که پرورش شترمرغ جدیدا آغاز شده معمولا با قیمت بالا ی پرنده زنده مواجه هستند ولی وقتی ‏قیمت واقعی پرنده کشتار شده مشخص می شود افت می کنند. این الگو در سطح وسیع تری در ‏همه جای دنیا دیده شده است.

‏ تغذیه

هزینه غذا 60% تا 70 % کل هزینه پرورش شترمرغ را تشکیل می دهد بنابراین درک آن در ابتدای ‏آغاز به کار پرورش شترمرغ بسیار مهم است. متاسفانه پرورش دهندگان قدیمی و جدید حداقل ‏آگاهی را از این موضوع دارند.

نخست بعد اقتصادی را در نظر می گیریم. هزینه غذا به خودی خود مهم نیست بلکه تفاوت موجود در ‏درآمد پرنده های پروار شده و هزینه تولید آن ها اهمیت دارد. علاوه بر محاسبه هزینه تخم، جوجه، ‏پرنده آماده کشتار که همه فاکتورهای مهمی هستند، محاسبه افزایش در آمد حاصله از تولید بالاتر ( ‏تعداد تخم، تعداد جوجه، کیلوگرم گوشت تولیدی و پوست بزرگتر) نیز اهمیت دارد. بنابراین بسیاری از ‏مردم بدون بررسی قابلیت در تولید گزینه های مختلف و استنتاج از اینکه تغذیه بهتر موجب کاهش ‏ضرر ناشی از عدم باروری، مشکلات جوجه در آوری و تلفات جوجه ها می شود، به دام ((کاهش)) ‏هزینه های غذا گرفتار می شوند. یک جیره خوب باید دارای موارد زیر باشد.

• علوفه نظیر یونجه برای تأمین فیبر با کیفیت
• غلات نظیر ذرت برای تأمین انرژی
• منبع پروتئینی نظیر سویا ی بدون پوسته
• مواد معدنی پر مصرف و کم مصرف
• ویتامین ها
• سایر افزودنیها نظیر اسیدهای آمینه و مخمر

تحقیقات گسترده ای توسط ‏blue mountain‏ در زمینه اجزای یک جیره خوب انجام شده است. سری ‏به سایت ‏http://www.blue-mountain.net‏ بزنید. به عنوان مثال برای الیاف یونجه که داری سطوح ‏مختلف پروتئین است، توصیه می شود که یونجه حداقل 18 درصد ترکیب جیره آماده را تشکیل دهد. ‏یونجه مرغوب تر ویژگیهای مطلوب تر زیادی نظیر قابلیت هضم بهتر، ویتامین و مواد معدنی بیشتر دارد.

در مورد ذرت، باید بسیار تلاش کنید تا از ذرت دارای 8 درصد پروتئین استفاده کنید و نه از ذرت 6 درصد ‏که دارای کیفیت پایینی است. سویا معمولا بین 44 تا 47 در صد پروتئین دارد که سویا با پوسته حاوی ‏‏44 در صد پروتئین است. همچنین ما به سویا به عنوان منبع پروتئین نگاه کرده و 47 درصد را توصیه ‏می کنیم.

ویتامین ها و مواد معدنی، غنای جیره هستند. در اینجا علاوه بر مقدار، شکل ارائه آن در ترکیب با ‏یکدیگر نیز مهم است تا شترمرغ ها بتوانند حد اکثر استفاده را از آنها ببرند. کلسیمی که به یک شکل ‏خاص وجود دارد ممکن است برای شترمرغ ها غیر قابل هضم بوده و از این رو تعادل آن با فسفر به ‏هم خورده و مشکلات جدیدی ایجاد نماید. در سایه توجه به تغذیه به همراه مدیریت خوب، مدیریت ‏صحیح مزرعه و اصلاح نژاد است که پرنده های آماده کشتار برخلاف معمول تولید 30 – 25 کیلوگرم در ‏استرالیا، در آفریقای جنوبی بیش از 45 کیلوگرم گوشت تولید می کنند.