بررسی مهم ترین سوالات حقوقی
سوالات حقوقی، سهم عمده ای را در ذهن انسان ها به خود اختصاص داده اند و اطلاع درباره این سوالات، می تواند راهگشای بسیاری از مشکلات حقوقی در جامعه پر هیاهوی امروز ایران نیز باشد.
1. مهر المسمی چیست؟
مهر المسمی به مهریه ای اطلاق می شود كه میزان آن تعیین شده باشد.
2. مهر یا مهریه یا صداق چیست؟
مهر یا مهریه یا صداق، تعهد مالی است كه شوهر به هنگام وقوع عقد ازدواج، پرداخت آن را به همسر خود بر عهده می گیرد و مكلف است بلافاصله پس از امضای قرارداد ازدواج، هر لحظه كه زن مطالــبه كند، آن را بپردازد. بر اساس ماده 1082 قانون مدنی به مجرد عقد، زن مالك مهر می شود و می تواند هر نوع تصرفی كه بخواهد در آن بنماید.
3. مهر المثل چیست و چگونه معین می شود؟
بر اساس ماده 1993 قانون مدنی اگر در عقد ازدواج ارزش مهریه مورد توافق نامشخص باشد یا مالیت نداشته باشد، به زوجه مهرالمثل تعلق خواهد گرفت. برای تعیین مهر المثل، وضعیت شخصی و خانوادگی زوجه و سایر صفات او، یا میانگین مهریه نزدیكان وی در نظر گرفته می شود.
4. مهر المتعه چیست و چگونه معین می شود؟
بر اساس ماده 1993 قانون مدنی هرگاه مهر در عقد ذكر نشده باشد و شوهر قبل از نزدیكی و تعیین مهر، زن خود را طلاق دهد زن مستحق مهرالمتعه است و اگر بعد از آن طلاق دهد مستحق مهرالمثل خواهد بود. مهر المتعه بر اساس وضعیت مالی شوهر معین می شود.
5. آیا مهر الزاماً باید وجه نقد باشد؟
به موجب ماده 1078 قانون مدنی ایران، هر چیزی كه مالیت داشته باشد و قابل تملك باشد می تواند موضوع مهریه قرار گیرد مثل: وجه نقد، طلا، نقره، زمین، خانه، اتومبیل و غیره. در صورتی كه مهریه مال غیرمنقول و متعلق به غیر باشد باید هنگام وقوع عقد یا پیش از آن، به زوجه انتقال یابد.
6. اگر در عقد ازدواج مهر تعیین نشده باشد چه می شود؟
بر اساس ماده 1087 قانون مدنی اگر در نکاح دائم مهریه ذكر نشده یا عدم مهر شرط شده باشد، عقد ازدواج درست است و طرفین می توانند بعد از عقد در مورد مهر توافق نمایند. اما اگر پیش از توافق در مورد مهـریه، بین آن ها نزدیكی واقع شود، زوجه فقط می تواند مهر المثل مطالبه كند. اما در مورد نکاح موقت بر اساس ماده 1095 قانون مدنی عدم مهر در عقد موجب بطلان است.
7. اگر در عقد مهریه ذكر نشده باشد و زن و شوهر پیش از نزدیكی جدا شوند، آیا زن مستحق مهریه است؟
بر اساس ماده 1993 قانون مدنی هرگاه در هنگام ایجاد عقد، مهریه ذكر نشده باشد و زن و شوهر پیش از نزدیكی از یكدیگر جدا شوند، زن مستحق مهریه خواهد بود ولی در این حالت مهر المثل به مهر المتعه مبدل خواهد شد.
8. درصورتیکه مهریه معین شده باشد (مهر المسمی) و زن و شوهر پیش از نزدیكی از هم جدا شوند زن مستحق چه مقدار از مهریه خواهد بود؟
در این صورت زوجه فقط می تواند نیمی از مهر المسمی را مطالبه كند.
9. تعدیل مهریه چیست؟
در قانون قدیم مهریه قابل تعدیل نبود ولی در حال حاضر به نرخ روز ارزیابی می شود.
10. آیا زنان ایرانی كه در خارج از كشور وبر طبق مقررات كشور محل سكونتشان از شوهر ایرانی خود جدا می شوند می توانند در ایران مهریه مطالبه كنند؟
آری می توانند، در صورتی كه آن را به وجه ملزمی بذل نكرده باشند.
11. آیا زن می تواند توقیف اموال موجود شوهر خود در خارج از كشور را بابت مهریه از دادگاه ایران بخواهد؟
پاسخ از نظر حقوقی مثبت است اما اجرای آن به مقررات كشور خارجی، رابطه متقابل و تصمیم دادگاه خارجی منوط است.
12. آیا زوجه می تواند در مقام مطالبه مهریه درخواست ممنوعیت خروج شوهرش را از ایران بنماید؟
آری مـی تواند درخواست ممنوعیـــت خروج شوهر خود را از مرجعی كه مهــریه را مطالبــه كرده است، بنماید.
درباره سوالات حقوقی در جامعه
کسب اطلاعات لازم درباره پاسخ به برخی از سوالات حقوقی یکی از مهم ترین موضوعاتی است که امروزه با اطلاع از آن می توان کم تر در چاه مشکلات حقوقی گرفتار شد.
13. نفقه چیست؟
نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن، از قبیل مسكن، البسه، غـذا، اثاث منزل، و هزینه های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض”. و شوهر مكلف است همه آن ها را متناسب با وضعیت خانوادگی و اجتماعی زن فراهم نموده و در اختیار او قرار دهد.
14. آیا در انواع ازدواج (دایمی و منقطع) مرد مكلف به پرداخت نفقه است؟
تنها در ازدواج دایم نفقه زن بر عهده شوهر است ولی در نكاح منقطع (كه غیر متخصصین به آن ((صیغه)) می گویند)، شوهر ملزم به پرداخت نفقه نیست مگر در عقد، شرط شده باشد .
15. پدري كه در قيد حيات است آيا ميتواند اموال خود را با وصيت‌نامه دستي به فرزندان منتقل كند يا بايد حتماً در محضر اسناد رسمي انتقال صورت گيرد؟
تا ثلث مال خود را می تواند وصيت نموده و به ديگران منتقل نمايد.
16. منزلي را 6 ماه پيش خريده‌ام و قرار شد فروشنده در محضر به صورت وكالتي منزل انتقال دهد اكنون در محضر حاضر نمي شود ، حال بايد به چه مرجعي شكايت كنم؟
بايد دادخواست الزام به تنظيم سند به محاكم حقوقی داده شود.
17. با فردي شريك شده‌ام و در قرارداد يك شاهد بيشتر نداشته‌ايم و شريكم هم از اجراي قرارداد امتناع ميكند چه نوع شكايتي بايد در دادگاه مطرح كنيم؟
با تقديم دادخواست الزام خوانده به انجام تعهدات، به محاكم حقوقی موضوع پيگيري شود.
18. در مورد پرونده با موضوع ديه كه شخصي در زندان است و تقاضاي اعسار داده است، آيا دادگستري براي قسط‌بندي ديه اين شخص از اين فرد ضمانتي ميگيرد؟
در صورتی كه اعسار به تقسيط در دادگاه پذيرفته شود نياز به اخذ تامين (ضامن) نمی باشد.
19. مغازه‌ای داريم كه سرقفلی می باشد و به نام پدر بوده و بعد از فوت پدر سه سال هم تمديد كرده‌ايم و حال برای تمديد آن صاحب مغازه قولنامه را به نام ورثه تنظيم نميكند بلكه به نام همان پدرم تنظيم ميكند، آيا اين مسئله مشكل قانونی ندارد؟
بعد از فوت مستاجر، ورثه قائم مقام مستاجر است و منافع قهراً به آنها منتقل می شود . بنابراين بايد با ورثه قرارداد تنظيم شود.
20. اگر بخواهیم مسائل حقوقی اجاره ملكی از لحاظ قانونی مستحكم باشد چه نكاتی را باید رعایت كنیم. آیا مشاورین املاك از لحاظ حقوقی آن ضمانت را دارند كه اگر مشكلی پیش آید پاسخگو باشند؟
پیشنهاد می گردد با احد از وكلای با سابقه مشورت و از وی درخواست كنید كه در تنظیم قرارداد اجاره نظارت داشته باشند تا چنانچه قراردادهای از پیش تهیه شده در مشاورین املاك مشكل قانونی داشته باشد اصلاح گردد. تنظیم اجاره‌نامه در مشاورین املاك تضمینی از حیث صحت اجاره‌نامه نمی كند و بهتر است پس از مشورت با وكیل با سابقه به صورت رسمی در دفتر اسناد رسمی اجاره‌نامه را تنظیم كنید.
21. مستاجري داريم كه ميخواهد زودتر از موعد مقرر منزل را تخليه نمايد. آيا ايشان ميتواند تقاضاي پول پيش خود را بنمايد؟
چنانچه شرطی در خصوص تخلیه زودتر از موعد ننموده‌اید طبق موازین شرعی و قانونی مستاجر گرچه می تواند منزل را تخلیه نماید و لكن حق مطالبه پول پیش را تا پایان مدت ندارد، به علاوه باید اجاره‌بهاء مدتی هم كه باقیمانده ( اگرچه تخلیه نموده است ) را بپردازد، مگر اینكه شما راضی به این باشید كه تخلیه نماید و اجاره مدت باقیمانده را ندهند.
22. راههای قانونی تامين دليل براي يك موضوع را ميخواستم بدانم؟
مقررات تامین دلیل در مواد 149 تا 155 قانون آیین دادرسی مدنی ذكر شده است كه خلاصه آن به شرح زیر است:
ـ درخواست تامین دلیلی در جایی صحیح است كه ذینفع احتمال بدهد در هنگام رسیدگی به دعوی دسترسی به دلایل و مدارك برای ا و مشكل و سخت میباشد.
ـ تقاضای تامین دلیل نیاز به تنظیم دادخواست ندارد و با درخواست كتبی و شفاهی ممكن است.
ـ درخواست تامین دلیلی قبل یا هنگام دادرسی ممكن است.
ـ درخواست تامین دلیل باید حاوی نكات زیر باشد:
الف) مشخصات درخواست كننده و طرف او
ب) موضوع دعوی كه درخواست تامین دلیل برای آن شده
ج) اوضاع و احوالی كه سبب درخواست تامین دلیل شده است
نكته: در صورتی كه تعیین طرف مقابل ممكن نباشد درخواست تامین دلیل بدون طرف پذیرفته میشود.
نكته: پس از پذیرش چنانچه موضوع فوریت نداشته باشد طرف مقابل احضار و اگر فوریت داشته باشد بدون احضار اقدام به تامین میگردد و تشخیص فوریت با دادگاه میباشد.
23. زمینی به صورت قولنامه‌ای خریداری و به همان صورت فروخته شده است. آخرین فردی كه زمین را خریداری نموده در حال حاضر دادخواستی تنظیم نموده مبنی بر الزام به تنظیم سند، با توجه به اینكه سندی در كار نبوده اكنون تكلیف چیست؟
آخرين خريدار دعوی الزام به تنظيم سند را بايد به طرفيت كسی مطرح كند كه سند رسمی به نام ايشان می باشد و همه كسانی كه قبل از آخرین خریدار تا فردی كه سند به نام اوست در معامله دخيل بوده‌اند، بنابراين شما نيز بايد طرف دادخواست وی باشيد.
24. مبلغ 140 ميليون تومان پول به عنوان ارثيه بين 4 برادر، يك خواهر، يك مادر و يك همسر چگونه تقسيم ميشود؟
تقسیم ترکه به درصد
سهم زوجه برابر است با 12.50 درصد
سهم مادر برابر است با 16.67 درصد
سهم هر پسر برابر است با 15.74 درصد
سهم دختر برابر است با 7.87 درصد
تقسیم ترکه به ریال
سهم زوجه برابر است با 175,000,000 ریال از 1,400,000,000 ریال
سهم مادر برابر است با 233,333,333 ریال از 1,400,000,000 ریال
سهم هر پسر برابر است با 220,370,370 ریال از 1,400,000,000 ریال
سهم دختر برابر است با 110,185,185 ریال از 1,400,000,000 ریال
25. زميني را خريده‌ام و ميخواهم ديوار اين زمين را بكشم ولي حد و حدود آن دقيقاً مشخص نيست. صاحبان زمينهاي مجاور نيز حاضر نميشوند بيايند و حد و مرز زمينهايشان را مشخص كنند. لطفاً راهنمايي فرماييد به چه صورت ميتوان آنها را ملزم به اين كاركنم؟
با تقدیم دادخواست به چند صورت امكان پذیرست:
1- اگر حد و حدود زمین خریداری شده مشخص است و شما میخواهید دیوار بكشید برای حدود تعیین شده و مزاحمت ایجاد مینمایند با تقدیم دادخواست رفع مزاحمت میتوانید اقدام كنید( ویا شكایت كیفری كنید)
2- اگر حد و حدود دقیقاً مشخص نیست و سند رسمی دارید از طریق سازمان ثبت برای تعیین حدود و افراز میتوانید اقدام نمایید.
3- اگر سند رسمی ندارید و یا صغیری در مالكین مجاور است از طریق دادگاه برای تعیین حدود و تقسیم دقیق ملك اقدام فرمایید.
26. دادخواست حقوقي براي فردي كه چك صادر كرده بود ارائه داده‌ايم، طرف مقابل تازه فوت كرده و الان ورثه‌اش مشخص نيست. به چه صورت بايد عمل كنيم. دادخواست را الان بايد با توجه به فوت ايشان به طرفيت چه كسي ارائه دهيم؟
1- اگر دادخواست را به دادگاه تقدیم نمودید و سپس خوانده فوت نموده است با معرفی ورثه آن مرحوم دادخواست شما رسیدگی میشود و چنانچه به دادگاه اعلام كنید، تا زمان معرفی ورثه دادگاه قرار توقف دادرسی صادر می نماید.
2- اگر قبل از تقدیم دادخواست به دادگاه فوت نماید اساساً دادخواست شما مشكل دارد و باید دادخواست را اصلاح و به طرفیت ورثه اقامه نمایید.
توجه: برای دسترسی به ورثه از طریق دادگاه حصر وراثت و اگر امكان ندارد استشهادیه و یا از دادگاه درخواست نمایید كه از ثبت احوال محل تولد مرحوم فرزندان و ورثه وی را اعلام نماید.
27. كودكان كار به چه كودكاني گفته ميشود و حقوق كودكان كار در قانون به چه صورت می باشد؟
به موجب ماده 79 قانون كار به كار گماردن افراد كمتر از 15 سال تمام ممنوع است و وفق ماده 80 همان قانون كارگری كه سنش 15 تا 18 سال تمام باشد كارگر نوجوان نامیده می شود كه براساس ماده 82 قانون ذكر شده ساعات كار كارگر نوجوان نیم ساعت كمتر از ساعات كارگران معمولی است و ارجاع كارهای شبانه و سخت و غیره به آنان ممنوع است و در مشاغلی كه با سلامت آنان و اخلاقشان منافات دارد سن كار 18 سال می باشد.
28. اگر در مورد پرونده‌ای كارشناس رسمی نظر داده باشد و متهم در موقع مقرر توانايی پرداخت هزينه كارشناسی مجدد را نداشته باشد، پس از صدور حكم ميتواند اعتراض كند و درخواست كارشناسی مجدد داشته باشد؟
چنانچه مهلت تجدیدنظر خواهی از رای صادره منقضی نشده باشد ضمن تجدیدنظرخواهی میتواند به نظریه كارشناس اعتراض نماید و یكی از دلایل خود را ارجاع به هئیت كارشناسی قرار دهد و اگر هزینه جهت پرداخت كارشناسی ندارد و تقاضای خود را به دادگاه اعلام نماید تا طبق مقررات نامبرده را موقتاً از پرداخت هزینه كارشناسی معاف نماید.
29. چطور ميتوان براي خانه‌هايی كه به صورت قولنامه‌ای هستند سند تهيه كرد؟
از دو طریق میتوان این كار را انجام داد:
اگر قولنامه قبل از سال 70 میباشد از طریق ماده 147 قانون ثبت.
اگر بعد از آن و یا حتی قبل از آن باشد از طریق اقامه دعوی تنفیذ قولنامه و الزام به تنظیم سند به طرفیت مالك رسمی و واسطه‌ها.
30. آيا نماينده محجور ميتواند به حساب محجور تجارت كند؟ اگر مي‌توانيد آيا محجور تاجر حساب ميشود؟
اولاً: همانند بقیه اشخاص محجور نماینده قانونی وی میتواند در امور مالی محجور با نظارت دادستان (در غیر مورد ولی ) اقدام كند . نماینده تاجر محجور هم میتواند به حساب او تجارت نماید
ثانیاً: ظاهراً محجور تاجر محسوب میشود اما كلیه دعاوی باید به طرفیت نماینده قانونی نامبرده اقامه شود كه میتوان این موارد را از ماده 400 قانون تجارت و مقررات مربوطه به حجر در قانون مدنی و غیره استفاده نمود.
31. در ضمن عقد شرط شده هرگاه زوج شش ماه نفقه زوجه را ندهد و زوجه وكيل در طلاق باشد اگر زوجه با استفاده از حق حبس تمكين نكند و زوج نفقه او را ندهد آيا شرط اعمال وكالت محقق است؟
وكالت زوجه در مطلقه ساختن خود از طرف شوهر به دو صورت است:
الف: وكالت مطلق بدین صورت كه زوج به زوجه وكالت می‌دهد هر وقت بخواهد خود را از جانب زوج مطلقه سازد.
ب : وكالت مقید به تحقق شرطی در عالم خارج كه موارد عمده آن در ماده 1119 قانون مدنی[1] آمده است.
هرگاه زوجه وكیل باشد كه در مواردی كه زوج همسر دیگری اختیار می‌كند یا ترك انفاق می‌كند از جانب شوهر خود را مطلقه سازد به محض تحقق چنین شرطی در عالم خارج مقتضا برای اعمال وكالت موجود است مگر اینكه قرائن و شواهدی در كار باشد كه اطمینان حاصل شود كه تحقق شرط از مورد خاصی انصراف داشته باشد و اثبات آن به عهده مشروط علیه یعنی زوج است اگر نتواند انصراف را اثبات نماید به مقتضای شرط عمل خواهد شد . در این باره استفتائی از بعضی مراجع تقلید شده است كه مؤید این نظر است.
[1]. ماده 1119 قانون مدنی : طرفین عقد ازدواج می‌توانند هر شرطی كه مخالف با مقتضای عقد مزبور نباشد در ضمن عقد ازدواج یا عقد لازم دیگر بنمایند مثل اینكه شرط شود هرگاه شوهر زن دیگر بگیرد یا در مدت معینی غائب شود یا ترك انفاق نماید یا بر علیه حیات زن سوء قصد كند یا سوء رفتاری نماید كه زندگانی آنها با یكدیگر غیر قابل تحمل شود زن وكیل و وكیل در توكیل باشد كه پس از اثبات تحقق شرط در محكمه و صدور حكم نهائی خود را مطلقه سازد.
32. هرگاه زوجين نسبت به يكديگر سوء معاشرت داشته باشند زوج دعوي تمكين و زوجه مطالبه نفقه نمايد آيا دادگاه ميتواند هر دو دعوي را مردود نمايد؟
نظر اکثریت : فقها و حقوقدانان برای علت تامه تحقق هر عمل حقوقی سه جزء علت در قالب‌های مقتضی ، شرط و عدم مانع ذكر نموده‌اند. آنها هر چند مقتضی پرداخت نفقه را خود عقد نكاح دانسته اند ولی در خصوص شرطیت و یا مانعیت تمكین و نشوز اختلاف نموده‌اند. عده‌ای تمكین را در قالب فلسفی شرط نفقه دانسته و عده ای نشوز را تحت عنوان فلسفی مانع انفاق دانسته اند. ماده 1108 قانون مدنی[1] مقرر می‌دارد : چنانچه زن از وظایف زوجیت امتناع كند مستحق نفقه نخواهد بود. در مواردی كه زوجه در عدم تمكین عذر موجه دارد استحقاق نفقه را از دست نمی‌دهد. این موارد مورد استفاده از حق حبس ( موضوع ماده 1085 قانون مدنی[2]) بیماری واگیردار شوهر (موضوع ماده 1127 قانون مدنی[3]) یا بیماری زوجه و خصوصاً در ایام وضع حمل (مستنبط از ماده 1108 قانون مدنی ) اختیار مسكن جداگانه بنا به حكم دادگاه در صورت اثبات خوف ضرر مالی و یا جانی و یا آبرویی برای زوجه ( موضوع ماده 1115 قانون مدنی[4]) و در نهایت سفر زوجه میباشد. آنچه كه موجب عدم استحقاق زوجه نسبت به نفقه میگردد ناشزه بودن اوست نشوز زوجه عبارت از خروج او از انجام تكالیف واجبی است كه قانونگذار بر عهده او گذاشته زوجه باید امكان همه گونه استمتاعات زوج از خود را فراهم آورد و در این امر هیچ گونه قصور و كوتاهی نداشته باشد بنابراین اگر زوج متمكن از استمتاع باشد ولو اینكه زوجه سوء اخلاق و معاشرت نداشته باشد ناشزه محسوب نمی-گردد.
این نظر مبتنی بر آن است كه بگوییم هر عدم تمكینی نشوز نیست ولی هر نشوزی عدم تمكین است. زیرا ممكن است مرد زن را طلب نكرده باشد و او هم تمكین نكرده پس در اینجا نشوز حاصل نیست و مرد باید نفقه زنی را كه عقد كرده ولی هنوز او را به منزلش نیاورده ، بدهد . یعنی تنها عدم تمكینی كه ناشی از معارضه و عصیان باشد ، نشوز محسوب است بنابراین ، حتی در صورت عدم تحقق تمكین واقعی ، عدم استحقاق زوجه نسبت به نفقه فقط در صورتی ممكن است كه زوجه درخواست نفقه نكرده باشد یا به دلالت قرائن بتوان گفت كه از این حق خود چشم پوشی نموده است بنابراین هرگاه زوجین هر دو از انجام حقوق و تكالیف یكدیگر در قبال هم خودداری نمایند كه در قرآن كریم از این وضعیت تعبیر به شقاق شده است تا زمانی كه نشوز زوجه به اثبات نرسیده مستحق نفقه خواهد بود.
