از زمانهای دور تا کنون گیاهان یکی از منابع مهم دارویی بوده اند که در بسیاری مواقع جایگزین مطمئنی برای نمونه های شیمیایی می باشند. مواد موثره گیاهی ترکیبی از چند ترکیب و ماده اصلی و مهم است که عبارت اند از:
- – مواد معطر
این ترکیبات آلی موجود در بسیاری از گیاهان پایه اصلی تولید بسیاری از عطرهایی با منشاء گیاهی می باشند.
- – تانن ها
تانن ها یک گروه از مولکولهای زیستی هستند که پایه فنولی دارند و با اتصال به پروتئین و اسیدهای آمینه رسوب می کنند.
- – ساپونین ها
گلیکوزیدهایی با وزن مولکولی بالا هستند که در ساختار برخی از گیاهان قرار گرفته اند و خاصیت ضد میکروبی آنها بسیار مورد توجه تولید کنندگان داروهایی با منشاء گیاهی است.
مواد موثره گیاهان دارویی
گیاهان دارای ترکیبات موثره و مفیدی هستند که به مواد طبیعی شهرت دارند. این مواد موثره دارای دو دسته بندی اساسی و مهم هستند که شامل:
- – متابولیت های اولیه
این ترکیبات برای یک موجود زنده نقش حیاتی دارد و شامل کربوهیدرات ها، چربی ها، اسیدهای آمینه، آنزیمها و نوکلئوپروتئین ها می باشد.
- – متابولیت های ثانویه
این نمونه از متابولیت های نقش حیاتی در بدن موجود زنده ندارند. گلیگوزیدها، موسیلازها و تانن ها از این نمونه ترکیبات هستند.
مواد موثره گیاهان دارویی در چند گروه اصلی دسته بندی می شوند:
- 1- روغن های فرار
- 2- آلکالوئید
- 3- گلیکوزید
- 4- موسیلاژ
- 5- ویتامین ها
- 6- فلاونوئید
- 7- لیپیدها
- 8- مواد تلخ
این مواد موثره گیاهی با توجه به نوع گیاه می توانند متفاوت باشند.
مواد معطر
مواد معطر بخشی از مواد موثره موجود در گیاهان هستند. در این گروه از مواد موثره انواع گلیکوزیدهای فنولیک و مشتقات آنها قرار می گیرند و تفاوت مواد معطره گیاهان به دلیل تفاوت در این بخش می باشد. کومارین ترکیب معطری است که در بسیاری از گیاهان با برگهای یونجه دار دیده می شود. ترکیبات معطر گیاهان می توانند در تولید عطر و داروهای گیاهی مورد استفاده قرار بگیرند. ترکیبات معطر گیاهان بسیار متنوع هستند.
- 1- اسکولین
این ترکیب معطر در پوست درخت شاه بلوط هندی وجود دارد و اثری مشابه ویتامین p در بدن به جای می گذارد. مواد موثره گیاهی مانند اسکولین مقاومت عروق خونی را بالا می برد و تاثیر زیادی در درمان واریس و بواسیر دارد. این ماده توسط اشعه فرابنفش خورشید جذب می شود که باعث می شود تا به عنوان یک فیلتر طبیعی در تولید برخی از داروها مورد استفاده قرار بگیرد.
- 2- فوروکومارین
این ترکیب در دسته مواد معطر غلیظ دسته بندی می شود. اسیدهای فنولیک و فلاونوئیدها در این دسته بندی قرار می گیرند. اثر خوب این ترکیبات بر دیواره مویرگها آنها را مواد مفیدی در دسته گیاهان داروئی تبدیل کرده است.
- 3- فلاوینان ها
این ترکیبات به دلیل اثرگذاری بالا بر کبد و سم زدایی آن برای درمان هپاتیت استفاده می شوند.
- 4- مواد موثره گیاهی نفتوکینون
این ترکیبات در برگ درخت گردو و شاهدانه وجود دارند و از مواد معطره دارویی به حساب می آیند.
ساپونین ها
ساپونین ها ترکیباتی با وزن مولکولی بالا هستند که در آب محلول می باشند. این ترکیبات به کف کننده های طبیعی معروف هستند و خاصیت پاک کنندگی بالایی دارند. سالهای بسیاری از ریشه گیاهان دارای ساپونن به عنوان صابون استفاده می کردند. ساختار ساپونین ها آنها را در دو دسته بندی اصلی قرار می دهد.
- – گلیکوزیدهای تری تریپنوییدی
- – گلیکوزیدهای استروئیدی
خواص زیاد این ترکیبات باعث استفاده گسترده از آنها شده است.
- – دارای خواص آنتی اکسیدانی هستند.
- – ضد باکتری می باشند.
- -ضد سرطان هستند.
- – اثر ضد چاقی دارند.
- – باعث تقویت سیستم ایمنی بدن می شوند.
- – کلسترول بد خون را کاهش می دهند.
مواد موثره گیاهی مثل ساپونین ها در داروسازی به دلیل جذب روده ای بالایی که دارند بسیار مورد استفاده هستند. انواع ساپونین استروئیدی در گیاهانی مانند سوسن، آماریلیس وجود دارند. برگ درخت زبان گنجشک، ریشه جنسینگ، شیرین بیان و ریشه آنونین خاردار دارای مقادیر فراوان ساپونین هستند.
در داروسازی در محلول های مخصوص غرغره استفاده می شود زیرا خواص ضد باکتری و ضدعفونی کنندگی بسیار خوبی دارد.
تانن ها
تانن ها گروهی از بیومولکول ها هستند که با اتصال به پروتئین ها و سایر ترکیبات ارگانیک مثل اسیدهای آمینه، آلکالوئیدها رسوب می کنند. این ترکیبات در برگ و چوب گیاهان و درختان وجود دارند و باعث ایجاد مزه گس در میوه های نارس می شوند. وجود تانن در گیاهان آن ها را در مقابل آفات مقاوم می کند. تانن دارای رنگ قهوه ای یا زرد است که در ساخت چرم و رنگرزی استفاده می شود.
این ترکیبات شیمیایی موجود در گیاهان به دلیل توانایی که در انعقاد آلبومین، آلکالوئیدها و فلزات سنگین دارند بسیار مورد توجه می باشند. مواد موثره گیاهی مثل تانن ها در داروسازی برای انعقاد آلبومین های مخاطی و بافتی و کاهش درد و خونریزی های کوچک استفاده می شود. همچنین یکی از مواد موثر در درمان مسمومیت های است که در اثر استفاده از آلکالوئیدهای گیاهی ایجاد می شود. در حقیقت تانن ها پادزهرهای طبیعی هستند. از تانن ها برای تولید داروهایی که باید روی جدار معده و روده تاثیر بگذارند استفاده می شود.
نتیجه گیری
گیاهان از زمان های گذشته به عنوان منابعی اثرگذار در زندگی انسانها شناخته می شدند. ترکیبات شیمیایی و مواد موثره ای که در گیاهان وجود دارد باعث می شود تا از آنها در بخش های مختلف تولیدات دارویی و غذایی استفاده شود. مواد معطر، آلکالوئیدها، پروتئین ها و مواد تلخ از مهمترین ترکیبات موثره موجود در گیاهان هستند که در تولید انواع ترکیبات دارویی و بهداشتی مورد استفاده قرار می گیرند. البته علی رغم کاربرد مواد شیمیایی موجود در گیاهان، همچنان برای صنایع مختلف مواد شیمیایی مصنوعی مورد نیاز است. از این رو برای تولید مواد با کیفیت بهتر است از مجموعه ای همچون پتروپارسان که عرضه کننده مواد شیمیایی با کیفیتی همچون مخلوط زایلن و ایزوبوتانول است، مواد اولیه مورد نیاز تهیه گردد. هم چنین برای خرید آب اکسیژنه صنعتی نیز می توانید از طریق این سایت اقدام کنید.
منبع: بامداد پتروپارسان
