حالت تهوع ناراحتی شکم است که معمولا قبل از استفراغ رخ میدهد. استفراغ تخلیه ارادی یا غیرارادی محتوای شکم بهصورت اجباری (پرتاب) از طریق دهان است.
علت تهوع یا استفراغ چیست؟
چه چیزی باعث تهوع یا استفراغ میشود؟
تهوع و استفراغ بیماری نیستند، اما علائم حالات مختلفی از قبیل موارد زیر هستند:
1 – بیماری سفر یا دریازدگی
2 – مراحل اولیه بارداری (تهوع در حدود 50%-90% از بارداریها اتفاق میافتد؛ استفراغ در 25% -55% از بارداریها رخ میدهد)
3 – استفراغ ناشی از (مصرف) دارو
4 – درد شدید
5 – فشار یا ضربه احساسی (از جمله ترس)
6 – بیماری کیسهصفرا
7 – مسمومیت غذایی
8 – عفونت (از جمله آنفولانزای معده)
9 – پرخوری
10 – واکنش به بوها یا رایحههای خاص
11 – حمله قلبی
12 – ضربهی مغزی یا آسیب به مغز
13 – تومور مغزی
14 – زخم معده
15 – برخی از انواع سرطان
16 – پرخوری عصبی یا دیگر بیماریهای روانی
17 – فلج معده یا تخلیه آرام شکم (حالتی که در افراد مبتلا به دیابت مشاهده میشود)
18 – خوردن سموم یا مقدار زیادی الکل
19 – انسداد روده
20 – ورم آپاندیس
دلایل استفراغ بسته به سن متفاوت است. برای کودکان، معمولا به دلیل عفونت ویروسی، مسمومیت غذایی، حساسیت به شیر، بیماری سفر، پرخوری یا تغذیه، سرفه، یا انسداد روده و بیماریهایی که کودک در آنها تب بالایی دارد، استفراغ اتفاق میافتد.
زمان تهوع یا استفراغ میتواند دلیل آن را نشان دهد. وقتی کمی بعد از وعدهی غذایی تهوع یا استفراغ پیش میآید، دلیل آن میتواند مسمومیت غذایی، ورم معده (التهاب پوشش داخلی معده)، زخم معده، یا پرخوری باشد. تهوع یا استفراغ یک تا هشت ساعت پس از غذا نیز مسمومیت غذایی را نشان میدهد. با این حال، باکتریهای منتقله از راه غذا، از قبیل سالمونلا، در زمان طولانیتری علائم ایجاد میکنند.
آیا استفراغ مضر است؟
معمولا استفراغ بیخطر است، اما میتواند علامت بیماری بسیار جدیتری باشد. برخی از نمونههای شرایط جدی که منجر به تهوع یا استفراغ میشوند، ضربه مغزی، مننژیت (عفونت پوشش غشای مغز)، انسداد روده، ورم آپاندیس، و تومورهای مغزی را دربرمیگیرند.
دلیل دیگر آن کمبود آب بدن است. بزرگسالان کمتر در معرض خطر کمبود آب بدن هستند، چرا که معمولا علائم کمبود آب بدن (از قبیل تشنگی بیشتر و خشکی لبها یا دهان) را تشخیص میدهند. اما کودکان بیشتر در معرض خطر کمبود آب بدن هستند، بویژه اگر اسهال هم داشته باشند، چرا که اغلب نمیتوانند علائم کمبود آب بدن را بیان کنند.
بزرگسالانی که از کودکان بیمار مراقبت میکنند باید این علائم مشهود کمبود آب بدن را بشناسند: دهان و لبهای خشک، چشمان گودرفته، و تنفس یا ضربان قلب سریع. در نوزادان نیز مراقب کاهش ادرار و فرورفتگی ملاج (نقطهای نرم در بالای سر نوزاد) باشید.
استفراغ مکرر در دوران بارداری میتواند منجر به شرایطی جدی به نام استفراغ شدید حاملگی شود که در آن ممکن است مادر دچار عدمتعادل مواد معدنی و مایعات شود که میتواند زندگی مادر یا فرزند متولد نشده او را به خطر بیندازد.
استفراغ بیش ازحد به ندرت میتواند پوشش مری را پاره کند، که پارگی مالوری-ویس نام دارد. اگر مری پاره شود، سندرم بورهیو اتفاق میافتد، و یک فوریت پزشکی است.
چه زمانی باید درمورد تهوع و استفراغ با پزشک تماس بگیریم
درموارد تهوع و استفراغ زیر با یک دکتر مشاوره کنید:
1 – اگر حالت تهوع بیش از چند روز طول کشید یا احتمال بارداری وجود دارد
2 – اگر درمان خانگی کارساز نیست، دچار کمبود آب بدن شدهاید، یا آسیبی مشخص (از قبیل ضربه به سر یا عفونت) رخ داده است که میتواند منجر به استفراغ شود
3 – افراد بزرگسال در صورتی که استفراغ بیش از یک روز اتفاق افتد، اسهال و استفراغ بیش از 24 ساعت طول بکشد، یا علائم کمبود آب بدن مشاهده شود، باید با پزشک مشورت کنند
4 – اگر استفراغ نوزاد یا کودک زیر شش سال بیش از چند ساعت طول بکشد، اسهال وجود داشته باشد، علائم کمبود آب بدن اتفاق بیفتند، تب داشته باشد، یا به مدت 4-6 ساعت ادرار نکرده باشد، او را به نزد پزشک ببرید
5 – اگر استفراغ کودک بالای شش سال بیش از یک روز طول بکشد، ترکیب اسهال و استفراغ بیش از 24 ساعت طول بکشد، علائم کمبود آب بدن مشاهده شود، تب بالای 38 درجه داشته باشد، یا به شش ساعت ادرار نکرده باشد، او را به نزد پزشک ببرید.
اگر هریک از شرایط زیر همراه با استفراغ رخ دهند باید به دنبال مراقبتهای پزشکی فوری باشید:
6 – خون در استفراغ دیده شود (ظاهری شبیه به قهوه آسیاب شده یا قرمز روشن)
7 – سردرد شدید یا گرفتگی گردن
8 – بیحالی، گیجی، یا کاهش هوشیاری
9 – درد شدید شکم
10 – اسهال
11 – ضربان قلب یا تنفس سریع
استفراغ چگونه درمان میشود؟
درمان استفراغ (صرفنظر از سن یا دلیل) شامل موارد زیر است:
1 – نوشیدن تدریجی مقدار زیادی مایعات شفاف
2 – اجتناب از غذای جامد تا زمانیکه دورهی استفراغ بگذرد
3 – اگر استفراغ و اسهال بیش از 24 ساعت طول بکشد، محلول آبرسانی مجدد دهانی از قبیل پدیالیت باید استفاده شود تا از کمبود آب بدن جلوگیری شده و درمان شود
4 – زنان بارداری که بیماری صبحگاهی را تجربه میکنند میتوانند قبل از بلندشدن از رختخواب چند عدد بیسکوییت میل کنند یا قبل از خواب میانوعدهای با پروتئین بالا (از جمله پنیر یا گوشت بدون چربی) بخورند
5 – استفراغ همراه با درمان سرطان میتواند با روش دارویی دیگری درمان شود. همچنین داروهای تجویزی و بدون تجویزی وجود دارند که میتوانند برای کنترل استفراغ همراه بارداری، بیماری سفر، یا نوعی از سرگیجه استفاده شوند. با این حال، قبل از استفاده از این داروها یا روشهای درمانی با پزشک خود مشورت کنید.
چگونه از حالت تهوع جلوگیری کنیم؟
چند روش برای امتحان و جلوگیری از پیشرفت حالت تهوع وجود دارند:
1 – به جای سه وعدهغذایی مفصل، چند وعدهغذایی کوچک در طول روز داشته باشید
2 – به آرامی غذا بخورید
3 – از خوردن غذاهایی که سخت هضم میشوند بپرهیزید
4 – اگر بوی غذای داغ یا گرم باعث تهوع در شما میشود غذاهای سرد یا همدما با محیط اتاق مصرف کنید
5 – پس از صرف غذا استراحت کنید و سر خود را 12 اینچ بالاتر از پاهای خود قرار دهید
6 – به جای نوشیدن آب در طول غذا، بین وعدههای غذایی آب بنوشید
7 – سعی کنید زمانی غذا بخورید که احساس تهوع کمتری دارید
وقتی دچار تهوع شدم چگونه از استفراغ جلوگیری کنم؟
وقتی حالت تهوع را احساس کردید، میتوانید به روشهای زیر از استفراغ جلوگیری کنید:
1 – نوشیدن مقادیر کمی مایعات شفاف و شیرین از قبیل نوشابه گازدار یا آبمیوه (به جز آب پرتقال و گریپفروت، چرا که این میوهها بسیار اسیدی هستند)
2 – استراحت در حالت نشسته یا درازکش و تکیهداده؛ فعالیت میتواند حالت تهوع را بیشتر کند و منجر به استفراغ شود
برای اجتناب از حالت تهوع و استفراغ در کودکان:
1 – برای درمان بیماری سفر در داخل خودرو، کودک را درحالتی بنشانید که رو به شیشه جلوی ماشین باشد (تماشای حرکت سریع اشیا از پنجرههای کناری میتواند حالت تهوع را بیشتر کند). همچنین کتاب خواندن یا انجام بازیهای ویدیویی در داخل خودرو میتواند منجر به بیماری سفر شود.
2 – اجازه ندهید کودکان همزمان بازی کنند و بخورند.
