گورکن یکی از حیواناتی است که در دسته پستانداران قرار دارد. برای آشنایی با ویژگی ها و نحوه زندگی گورکَن این بخش گهر را تا پایان دنبال نمایید.
ویژگی ها و نحوه زندگی گورکَن
گورکَن جانور مهره داری است همه چیزخوار از خانواده راسویان. گورکَن ۱۱ گونه مختلف دارد. ساختار آرواره گورکن چنان است که به آن امکان قفل کردن میدهد گر چه حرکت افقی آروارهاش نسبت به پستانداران دیگر محدود است . نوع اروپائی آن بزرگتر است. گورکنها بدن کوتاه و چاق و پاهای کوتاه دارند که برای کندن مناسب اند. سر آنها مثل راسو کشیده و گوشها یشان کوچک است. صورتشان سیاه است که چند لکه سفید دارد. بدنشان خاکستری رنگ است. خطوطی با رنگ روشنتر از سر تا دم را میپوشانند. پاهایشان تیره رنگ و شکمشان خاکستری روشن است. طول گورکن بالغ میتواند به ۹۰ سانتیمتر و وزنش به ۱۰ کیلوگرم برسد. گورکنها روز را در لانههای زیرزمینی میگذارندو شبها جهت شکار و تغذیه بیرون میروند. بعضی از این لانهها بسیار بزرگ و پیچیده هستند. گورکنها انفرادی و یا گروهی (از ۲ تا ۱۵) زندگی میکنند. از خود و بچههایشان با سرسختی دفاع میکنند، حتی در مقابله با حیوانات بزرگتری مثل گرک یا خرس. سرعت دویدنشان میتواند به ۳۰ کیلومتر در ساعت برسد. او پنجههای نیرومندش را برای نفوذ به لانه موریانه یا کندن زمین برای جستجوی غذا به کار میبرد.
گورکنها موجوداتی خجالتی و شبگردند. همهٔ انواع گورکنها مهارت زیادی در حفر کردن زمین دارند و با استفاده از چنگالهای دراز پاهای جلوی خود، زمین را میکنند تا غذا به دست آورند یا نقب بزنند. گورکنها بطور کلی موجوداتی بیآزارند و با وجود دندانهای قوی بیشتر از طعمههای کوچک و گیاهان تغذیه میکنند. بینایی آنها ضعیف است، ولی حس بویایی و شنوایی بسیار بالایی نیز دارند.
مشخصات کورگن
گورکن (Meles Linnaeus) پستانداری است با بدنی نسبتا تنومند و پاها و دم کوتاه. طول بدن آن 60 تا 90 سانتیمتر و طول دم 13 تا 20 سانتیمتر است. صورت بلند و پوزه باریک و گوشها کوچک ولی از میان موها خارج شده و کاملا نمایان هستند. گردن کوتاه و پاها نیز کوتاه و ضخیم هستند. در پاها بخصوص پاهای جلو ، چنگالها رشد کرده و برای حفر کردن زمین مساعد شده است. موهای بدن خشن و نسبتا بلند ولی در روی پوزه و پاها موها کوتاه هستند. طرح رنگ در صورت به شکل مخصوص است، دو نوار سیاه طولی در دو طرف صورت دیده میشود که از گوشها تا روی چشم و بالای پوزه امتداد دارد.
رنگ بقیه بدن مخلوطی از موهای سفید و سیاه است. جمجمه خیلی بزرگ و با استخوان های ضخیم است. نیمرخ جمجمه در بالا بخصوص ناحیه زائدههای پس حلقهای محدب و در طول استخوانهای بینی کمی فرو رفتگی پیدا کرده است. در فک بالا دندانهای پیشین خوب رشد رده و ردیف آنها در دو طرف از دندان نیش فاصله دارد. در فک پایین دندانهای پیشین نسبتا کوچک هستند و دندان نیش کوتاه و به شدت خمیده است.
محل زندگی گور کن
گورکن در شرایط مختلف زیست مانند درههای تنگ و جلگهها و زمینهای نیمه بیابانی و گاهی در کوهستانها زندگی میکند. بیشتر زمینهایی را ترجیح میدهد که برای کندن مناسب باشد، لانه خود را حفر کرده و معمولا در یک لانه چندین سال به سر میبرد. لانه آنها بسیار طولانی و پیچ و خم دارد و از چند دالان تشکیل شده است که سوراخهای زیادی آنها را با خارج مربوط میسازد. و دالان یا دهلیز که محل زندگی حیوان است گاهی بیش از 10 متر از سوراخ ورودی فاصله داشته و در عمق 2 تا 3 متر پایین زمین قرار میگیرد. این قسمت از لانه از علوفه خشک پوشیده میشود.
روند زندگی گورکن
گورکنها شبها فعالیت داشته ولی ممکن است در روز برای آفتاب گرفتن یا شکار از لانه خارج شوند. از غذاهای مختلف حیوانی و گیاهی بخصوص حشرات و لارو آنها ، جوندگان ، خزندگان و قورباغه و پرندگان و تخم آنها و لاشههای حیونات مختلف و از قسمتهای سبز گیاهان و پیاز آنها و میوههایی مانند توت و دانههای تازه تغذیه میکنند. در فصل بهار تولید مثل میکنند. دوران آبستنی آنها در حدود یک سال است. 2 تا 6 و معمولا 4 – 3 بچه میزایند. بچهها به هنگام تولد با چشم بستهاند و سوراخ گوش آنها نیز بسته است و بدن آنها فقط از موهای سفید و کم پوشیده شده است.
لاله گوش بعد از 9 تا 11 رز آشکار میشود. و چشمها در سن یک ماهگی باز شده و بچهها در دو ماهگی به رنگ حیوان بالغ درمیآیند. در دو ماه و نیمی بطور مستقل شروع به تغذیه میکنند و در پاییز از مادر جدا شده، زمین را برای ساختن لانه حفر میکنند و در سال دوم از لحاظ جنسی بالغ میشوند. گورکنهایی که در نواحی سرد زندگی میکنند دارای خواب زمستانی هستند ولی خواب آنها چندان عمیق نیست و درجه حرارت آنها زیاد پایین نمیآید. حیوان ضمن خواب زمستانی در روزهای گرم از لانه خارج میشود. گورکنها معمولا آهسته راه می روند ولی به هنگام احساس خطر میدوند و چنانچه مورد حمله قرار بگیرند، میتوانند با دندانها و پنجههای قوی به خوبی از خود دفاع کنند.
پراکندگی در ایران
گورکن در ایران تاکنون از اصفهان ، آباده و شیراز ، خراسان ، آزادشهر و جنوب شرقی گرگان ، دشت مغان آذربایجان ، کردستان ، زنجان و لرستان گزارش شده است.
گورکن ایرانی Meles Canesces Blanford
این گورکن از لحاظ طرح کلی رنگ شبیه نمونههای اروپایی است ولی کوچکتر و در رنگ روشنتر است. جمجمه و دندانها بطور قابل ملاحظه کوچکتر از نمونه اصلی Meles است. قسمت استخوانی کام بین آخرین دندانهای آسیا زیادتر گود است و کمانهای زیگوماتیک نسبتا باریک هستند. گورکن در شمال ایران ، غیر معمول نیست.
پراکندگی جهانی
در اروپا از جزایر بریتانیا تا اسپانیا ، فرانسه ، بلژیک ، هلند ، دانمارک ، نروژ ، سوئد ، آلمان سوئیس ، ایتالیا ، مجارستان ، ترکیه تا شبه جزیره عربستان دیده میشود.