کارگاه متن پژوهی درس سوم فارسی دوازدهم

در این پست جواب سوالات کارگاه متن پژوهی درس سوم فارسی دوازدهم قلمروهای ادبی، زبانی و فکری، صفحه 28 و 29 را به اشتراک گذاشته ایم که در ادامه میتوانید پاسخ این سوالات را مشاهده کنید.

کارگاه متن پژوهی درس سوم فارسی دوازدهم

کارگاه متن پژوهی 

قلمرو زبانی:

1-معنای واژه “همت ” را در بیت های زیر بررسی کنید.

الف) همت اگر سلسله جنبان شود / مور تواند که سلیمان شود.

پاسخ: عزم، اراده، خواهش، انگیزه و آرزو. 

*سلسله جنبان: محرّک، آنکه دیگران را به کاری بر می انگیزد.*

ب) همتم بدرقه راه کن ای طایر قدس / که دراز است ره مقصد و من نو سفرم.

پاسخ: دعا با صمیم قلب و توجه باطنی.

 

2- در کدام بیت ها، یکی از اجزای جمله حذف شده است؟ نوع حذف را مشخص کنید.

[ من ] همّت از باد سحر میطلبم گر ببرد / خبر از من به رفیقی که به طرف چمن است.

پاسخ: من که نقش نهاد دارد، در جمله اول به قرینه لفظی حذف شده است.

 

فکری ای هموطنان در ره آزادی خویش / بنمایید که هر کس [ فکری ] نکند، مثل من است

پاسخ: فکری که نقش مفعول دارد، در مصراع دوّم به قرینه لفظی حذف شده است.

 

خانه ای کاو شود از دست اجانب آباد / ز اشک ویران کنش آن خانه که [ آن خانه ] بیت الحَزَن است

پاسخ:  آن خانه که نقش نهاد دارد، در جمله پایانی بیت به قرینه لفظی حذف شده است.

 

جامه ای کاو نشود غرقه به خون بهر وطن / بِدَر آن جامه که [ آن جامه] ننگ تن [ است ] و [ آن جامه ] کم از کفن است

پاسخ: آن جامه که نقش نهاد دارد و است که فعل اسنادی میباشد در مصراع دوم به قرینه لفظی حذف شه اند.

 

 آن کسی را که [ ما ] در این مُلک، سلیمان کردیم / ملّت امروز یقین کرد که او اهرمن است

پاسخ: ما که نقش نهاد دارد، در جمله اوّل به قرینه لفظی حذف شده است.

 

 هرگز دلم برای کم و بیش غم نداشت / آری [ دلم ] نداشت غم که [ دلم ] غم بیش و کم نداشت

پاسخ: دلم که نقش نهاد دارد، در مصراع دوّم به قرینه لفظی حذف شده است.

 

 با آنکه جیب و جام من از مال و می تهی است / ما را فراغتی است که جمشید جم [ آن فراغت را ] نداشت

پاسخ: آن فراغت را که نقش مفعول دارد، در جمله پایانی بیت به قرینه لفظی حذف شده است.

 

 انصاف و عدل داشت موافق بسی ولی / چون فرّخی [ انصاف و عدل ] موافق ثابت قدم نداشت

پاسخ:  انصاف و عدل که نقش نهاد دارد، در مصراع دوّم به قرینه لفظی حذف شده است.


قلمرو ادبی:

1- کدام یک از ترکیب ها و واژه های مشخص شده، مفهوم مجازی دارند؟ دلایل خود را بنویسید.

الف) نالە مرغ اسـیر این همه بهر وطن است /  مسلک مرغ گرفتار قفس، هم چو من است

پاسخ: مرغ اسیر: معنای مجازی دارد؛ زیرا منظور “شاعر” است؛ امّا مرغ گرفتار در معنای واقعی به کار رفته است.

 

ب) نشاط غربت از دل کی برد حب وطن بیرون /  به تخت مصرم اما جای در بیت الحزن دارم

پاسخ: بیت الاحزن: معنای مجازی دارد؛ زیرا منظور “دل” هر عاشق مهجور و دور افتاده ای است.

 

پ) در بیت الاحزان در آمد و نالید؛ چنانچه هر پرنده بر بالای سر یعقوب بود، بنالید.

پاسخ: طبق روایات نام کلبه ای است که حضرت یعقوب (ع) در آن در غم فراق یوسف (ع) گریه میکرده است.

 

2- با توجه به بیت های زیر، به پرسش ها پاسخ دهید.

با آنکه جیب و جام من از مال و می تهی است / ما را فراغتی است که جمشید جم نداشت.

در دفتر زمانه فتد نامش از قلم  / هر ملتی که مردم صاحب قلم نداشت.

 

الف) درباره تلمیح به کار رفته در بیت اول توضیح دهید.

پاسخ: تلمیح به داستان جمشید، پادشاه ایران باستان دارد که در زمان او فراغت و آسایش برقرار بود.

 

ب) مصراع های مشخص شده را با توجه به آرایه “کنایه” بررسی کنید.

پاسخ: تهی بودن جیب: کنایه از فقیر بودن / تهی بودن جام: کنایه از شاد نبودن / از قلم افتادن: کنایه از فراموش شدن است.


قلمرو فکری:

1- شعر ” آزادی ” نمونه ای از اشعار وطنی عارف قزوینی است که به سلطه بیگانگان و بیدادگری محمد علی شاه اشاره دارد، با توجه به این نکته معنی و مفهوم بیت های زیر را بنویسید.

الف) آن کسی را که در این مُلک، سلیمان کردیم / ملّت امروز یقین کرد که او اهرمن است

پاسخ: مردم امروز یقین پیدا کرده اند که آن کسی را (محمدعلی شاه قاجار) که به پادشاهی رساندیم، در حقیقت شیطانی پلید است.

 

ب) خانه ای کاو شود از دست اجانب آباد / ز اشک ویران کنش آن خانه که بیت الحَزَن است.

پاسخ: کشوری که به دست بیگانگان آباد شود، باید به حالش گریه کرد و آن را با اشک ویران نمود؛ زیرا آنجا خانه غم و اندوه است.

 

2- در متن درس مقصود از موارد زیر چیست؟

الف) رفیقی که به طرف چمن است

پاسخ: دوستان و همفکران شاعر که بیرون از زندان، آزاد هستند.

 

ب) مردم صاحب قلم

پاسخ: انسان هایی که صاحب تفکر، اندیشه و هنر هستند.

 

3- به غزل هایی که محتوای آنها بیشتر سیاسی و اجتماعی است، غزل اجتماعی می گویند، در عصر مشروطه با توجه به دگرگونی های سیاسی و اجتماعی، این نوع غزل رواج یافت، در سروده های شاعرانی چون محمد تقی بهار، عارف قزوینی و فرخی یزدی می توان نمونه هایآ ن را یافت.

از این دیدگاه متن درس را بررسی کنید.

پاسخ: غزل “آزادی” که یک حبسیه است؛ یعنی شاعر آن را در زندان سروده است، به بیان مسائل اجتماعی از قبیل: ستم حاکمان، آزادی، وطن، بیگانه ستیزی، بیزاری از ظلم حاکمان، دخالت بیگانگان و سلطۀ آنان پرداخته است.

پاسخ: غزل “دفتر زمانه” به بیان بی توجّهی و احترام نگذاشتن حاکمان به اندیشه، باورها و خواسته های مردم پرداخته است و از وجود نداشتن طرفداران واقعی عدل و انصاف شکایت میکند.

 

4-فرخی یزدی در بیت اخر، خود را با کدام ویژگی معرفی می کند؟

پاسخ: فرّخی یزدی خود را انسانی ثابت قدم و پایبند به عدالت و انصاف معرّفی کرده است.

 

5- با توجه به ادبیات پایداری، مضمون مشترک ادبیات زیر را بنویسید

الف) جامهای کاو نشود غرقه به خون بهر وطن / بِدَر آن جامه که ننگ تن و کم از کفن است

ب) فرّخی ز جان و دل، میکند در این محفل / دل نثار استقلال، جان فدای آزادی

پاسخ: مضمون مشترک هر دو بیت، فدا کردن جان برای آزادی و استقلال کشور از دست بیگانگان است.


 

اشتراک گذاری:
دیگران چه می‌خوانند

ارسال دیدگاه