باد و گردباد و تندباد و طوفان چه تفاوتی با هم دارند؟

تاريخ : 19 مهر

حتما تا به حال برای شما هم پیش آمده که از خود بپرسید باد و تندباد و گردباد و طوفان و … چه تفاوت ها و شباهت هایی با هم دارند. ما در این بخش گهر در مورد تفاوت های باد و گردباد و تندباد و طوفان صحبت می کنیم.

باد و گردباد و تندباد و طوفان چه تفاوتی با هم دارند؟, پورتال خبری فرهنگی گهر

باد و گردباد و تندباد و طوفان چه تفاوتی با هم دارند؟

باد چیست ؟

باد جریان هوایی است که از مراکز پرفشار به طرف مراکز کم فشار به حرکت در می‌آید.

هر چه شیب فشار (تفاوت فشار) بین دو نقطه بیشتر باشد شدت جریان هوا نیز بیشتر خواهد بود. تفاوت فشار دو نقطه را گرادیان فشار می‌گویند.

۱) بادهای آلیزه (تجارتی) :

این بادها در نیمکره‌های شمالی و جنوبی به ترتیب از شمال‌شرقی به جنوب‌غربی و از جنوب‌شرقی به شمال‌غربی در حال وزشند بادهای تجارتی در زبان‌های اسپانیولی‌ـ ایتالیایی و فرانسوی به ترتیب Alisios و Alisei و Alizes در زبانهای آلمانی تحت عنوان Passat می‌نامند. تمام این اسامی فاقد منشاء شناخته شده‌ایی هستند.

این بادها در بین منطقه پرفشار جنب حاره و همگرایی میان حاره‌ایی در بخش اعظمی از این مناطق در تمام طول سال می‌وزد و با ثبات‌ترین بادهای کره زمین هستند.

در نیمکره‌ جنوبی به علت مداومت فشار زیاد جنب حاره، بادهای تجارتی به طور منظم وزیده و طوقه‌ایی را تشکیل می‌دهند. از این رو تجارتی‌های سطحی در نیمکره شمالی حالات منظم‌تر و قویتری دارنده وسعت نفوذ کمربند تجارتی‌ها در نیمکره شمالی در حدود ۲۵۰۰ کیلومتر و در نیمکره جنوبی در حدود ۳۰۰۰ کیلومتر است.

در سطح فوقانی کمربند حاره در حدود ۱۰ کیلومتری از سطح زمین، بادهایی با جهت مخالف تجارتی‌ها می‌خورند، که آنها را آنتی‌ترید (ضد تجارتی) می‌گویند.

۲) بادهای موسمی :

کلمه موسم دارای ریشه عربی است و به معنی فصل است. به بادهایی که در فصول متضاد سال با جهات مخالف می‌وزند موسمی‌ها گفته می‌‌شود.

این بادها در زمستان، به صورت جریان سردی از خشکی به دریا و در تابستان به صورت جریان هوای مرطوب و گرمی از دریا به خشکی می‌وزند.

در تابستان‌ها، قاره آسیا گرم شده و به علت تشکیل کم‌فشارهای حرارتی گسترده در خلیج فارس و آسیای مرکز و دشت راجستان هند، از اقیانوس هند و آرام بادهایی به جهت این مراکز کشیده می‌شوند این شرایط همزمان با استرالیا و توأم با تشکیل یک آنتی‌سیلکون در روی آن می‌باشد که بادهای خروجی از آن، ضمن عبور از استوا با جهت جنوب غربی به جهت آسیا کشیده می‌شوند و موسمی‌های تابستانی در آسیا را بوجود می‌آورند.

۳) بادهای غربی:

در گستره جهانی اغلب در عرض های میانه و بین حدود ۳۵ تا ۶۵ درجه عرض جغرافیایی و یا به عبارت دیگر از پر فشار جنب حاره به مناطق کم فشار جنب قطب شیوع دارند.

این بادها از نظر جهت و استمرار دارای خصوصیات متغیرند در سرعت و جهت حرکت آنها جریانات موجی بویژه سیلکون‌های سیار و آنتی سیلکون‌هایی که در منطقه نفوذ این بادها از غرب به شرق حرکت می‌کنند اثر عمده‌ای دارند از اینرو ممکن است بادهای مذکور ضمن وزش از غرب به شرق خصوصیات طوفانی هم داشته باشند در زمستان‌های نیمکره شمالی توسعه آنتی‌سیلکون‌های قاره‌ایی و بعضاً حتی سیکلون‌‌ها از توسعه بارز بادهای غربی ممانعت به عمل آورده و بدین جهت بادهای مزبور به نحو بارزی بر روی اقیانوس‌ها توسعه می‌یابند ولی چون در عرض‌های میانه نیمکره جنوبی، شرایط قاره‌ایی تقریباً حاکمیتی ندارد. بادهای غربی هم تقریباً حالت کمربند جهانی بخود گرفته‌اند.

۴) بادهای محلی :

این بادها منطقه کوچکی را در برگرفته و معمولاً منحصر به لایه‌های بسیار پایین اتمسفر است.

۵) نسیم دریاو خشکی :

این بادها حاصل تفاوت روزانه درجه حرارت بین دریاها و خشکی‌ها است. به هنگام روز، میزان فشار هوای دریاها در مقایسه با خشکی‌های همجوار به علت پایین بودن نسبی درجه حرارت بیشتر است از این رو جریان هوایی از طرف دریا به طرف خشکی برقرار می‌شود و شب هنگام خشکی‌ها سرد شده و به علت افزایش فشار هوای سطوح آنها جریان بادی از خشکی به سوی دریا می‌وزد.

۶) بادهای کوه و دره :

این بادها در اتمسفر آزاد، در نتیجه تفاوت گرمای حاصله بین دره‌ها و دشت‌ها که منجر به اختلاف فشار بین نواحی یاد شده می‌شود، بوجود می‌آیند.

۷) فون (Foehn) :

باد گرم و خشکی است که در سمت پشت به باد یک پشته کوهستانی بروز می‌کند و این نام منشاء خود را از آلپ گرفته است.

زمانی که هوای نسبتاً مرطوبی بر پشته کوهی صعود می‌کند سرد شده، تراکم حاصل از این امر به صورت بارندگی در جهت رو به باد ظاهر می‌شود و چنانچه در ارتفاعات ذخیره‌ایی از هوای سرد انباشته نباشد جریان هوا ضمن گذر از پشته کوهستانی به تدریج در شرایط بی ‌در رو، در داخله پشت به باد گرم و خشک می‌شود به طور کلی، در زمان جریان این باد، میزان نم نسبی به طور ناگهانی پایین می‌آید بارندگی قطع می‌شود.

در زمان حداکثر شدت باد، درجه حرارت به حداکثر خود می‌رسد و عموماً از میزان فشار هوا کاسته می‌شود. ذوب برف‌های زمستانی، خشکی و سوزاندن مزارع و ایجاد شرایط مساعد برای حریق جنگل‌ها از دیگر نشانه‌های بروز بادهایی با خصوصیات باد «فون» است.

طوفان

توفان یا طوفان عبارت است از آشفتگی شدید جوّی و اختلال شدید فشار هوا. گاه براثر برخورد دو جبهه هوای سرد و گرم، توفانی به وقوع می‌پیوندد که می‌تواند موجب قطع درختان، خرابی ساختمان‌ها و شکستن شیشه‌ها شود. گردباد در نقاط مختلف به‌صورت تندباد، گردباد دریایی یا گردباد خشکی ظاهر می‌شوند. وقوع توفان اغلب با باران‌های شدید و سیل‌آسا همراه است. توفان‌های عظیم و گردبادهای دریایی معمولاً در عرض‌های نزدیک به استوا رخ می‌دهند و از قدرت تخریب زیادی برخوردارند.

واژه‌شناسی

بنا بر آنچه در لغتنامه دهخدا یاد شده، «طوفان» در لغت به‌معنی انقلابات سخت هوا و باران سخت است. همچنین به هرچیزی که بسیار بزرگ و غالب باشد و همه را فراگیرد گفته می‌شود. واژهٔ «طوفان» معرب از ریشهٔ یونانی است.

واژهٔ «توفان»، در معنای واژهٔ فارسی شدهٔ «طوفان»، امروز در زبان فارسی جا افتاده است. این واژه از واژگان مصوب در فرهنگ واژه‌های مصوّب فرهنگستان زبان و ادب فارسی است که به‌عنوان برابرنهاده‌ای برای واژهٔ storm برگزیده شده‌است و در توضیح آن آمده‌است: «حالت آشفتگی در جوّ که بر سطح زمین تأثیر بگذارد و نشان‌دهندهٔ هوای نامساعد و احتمالاً مخرب باشد» در فرهنگ نام‌ها، «توفان» (= طوفان)، جریان هوایی بسیار شدید معمولاً همراه باران، برف، تگرگ یا رعد و برق؛ و نیز «غوغا، هیاهو» تعریف شده‌است. در فرهنگ عمید، با اشاره به ریشه‌شناسی آن از واژگان یونانی مترداف با «طوفان» معرفی شده‌است. همچنین در برابر این سرواژه در فرهنگ معین آمده‌است: ۱- باد سخت؛ ۲- جوش‌وخروش.

در فرهنگ معین سرواژهٔ دیگری برای «توفان» نیز وجود دارد که اصل آن از زبان فارسی و صفت فاعلی از مصدر «توفیدن» است، به‌معنی شور و غوغا کننده، فریادکننده و غُرّان.

طوفان‌ها و توفندهای معروف

طوفان شن در شرایطی رخ می‌دهد که شرایط اقلیمیِ طوفان در مناطقی به وجود آید که از پوشش گیاهیِ مناسب برخوردار نبوده و کانون بحران طوفان، حساس به فرسایش باد باشد.

توفان درچیو طوفانی است با باد گرم که برخلاف سایر طوفان‌ها معمولاً مسیر مستقیمی را طی می‌کند.

توفان آیک که همراه با سیل و آب‌گرفتگی بوده و خسارات زیادی وارد کرده‌است.

توفان کاترینا از فاجعه‌بارترین طوفان‌های تاریخ آمریکا بوده‌است.

توفان گنو که منطقهٔ ساحلی را در شمال‌شرق اقیانوس هند و دریای عمان درنوردید.

توفان گوستاو از طوفان‌های شدید در آمریکا بود.

توفان مغناطیسی پدیده‌ای نجومی است. توفان‌های خورشیدی، توفان‌های زحلی و توفان‌های مریخی از نوع این پدیده هستند.

توفان موسمی یا مانسون، طوفانی است که هر سال از خردادماه تا مهرماه در هندوستان و هندوچین جریان دارد.

طوفان‌های حاره‌ای مؤثر بر سواحل ایران

در مجموع ۳۰ توفان حاره‌ای از سال ۱۸۷۱ تا ۲۰۱۴ سواحل جنوبی ایران را تحت تأثیر قرار داده است. بیشترین فراوانی ماهانه مربوط به ماه ژوئن و پس از آن ماه ژوئیه و ماه‌های اکتبر و می می‌باشد. شدیدترین توفانها شامل توفان گونو در سال ۲۰۰۷ و همین‌طور توفان فت در سال ۲۰۱۰ می‌باشد.

تندبادها چه هستند؟

جهت حرکت تندباد دریاییيك تندباد دريايي، گردباد چرخان قوي اي است كه بالاي اقيانوس هاي گرم نزديك استوا شكل مي گيرد. نام ديگر تندباد دريايي، گردباد گرمسيري است. تندبادهاي دريايي بادهاي چرخان قوي (حداقل سرعت آنها ۷۴ مايل در ساعت يا ۱۱۹ كيلومتر در ساعت است)، مقدار عظيمي باران، فشار هواي پايين و رعد و برق دارند. بادهاي گردبادي يك تندباد بر خلاف جهت حركت عقربه هاي ساعت، حول يك چشم آرام مركزي مي چرخند.

اگر اين دست از توفان ها در اقيانوس آرام غربي شكل بگيرند “تيفون” ناميده مي شوند.

تندباد دریایی تندبادها اغلب از اقيانوس به كناره و بعد روي خشكي حركت مي كنند. جايي كه باد، باران و موج هاي عظيم مي توانند موجب ويراني گسترده اي شوند.

معمولاً،‌ موقعي كه يك تندباد بالاي خشكي حركت مي كند (يا بالاي آب هاي سرد اقيانوس حركت مي كند)، توفان شروع به ضعيف شدن مي كند و به سرعت مي ميرد. چون كه انرژي توفان از آب هاي گرم تأمين مي شود.

به طور متوسط در هر سال حدود ۱۰۰ گردباد استوايي در سراسر جهان به وجود مي آيد. ۱۲ تا از اين ها در اقيانوس آتلانتيك شكل مي گيرند، ۱۵ تا در اقيانوس آرام شرقي تشكيل مي شوند و بقيه آنها در مناطق ديگر جهان رخ مي دهند.

پرچم هاي دريايي اي كه قايقرانان را از اين كه يك تندباد در راه است آگاه مي كند، دو پرچم قرمز مربعي شكل است كه هر يك مربعی مشكي در ميان دارند.

تندبادها به چهار شرط نياز دارند تا تشكيل شوند:

فشار پايين هوا

دماي گرم

هواي اقيانوسي مرطوب

بادهاي گرمسيري (نزديك به استوا)

تندبادها در مناطق گرمسيري، بالاي آب های اقيانوس گرم (با دماي بيش از ۸۰ درجه فارنهايت يا ۲۷ درجه سانتي گراد) و در عرض جغرافيايي بين هشت درجه و ۲۰ درجه تشكيل مي شوند. اين توفان هاي قدرتمند توانشان را از انرژي گرمي به دست می آورند كه موقعي كه بخار آب متراكم مي شود آزاد مي شود (به آب مايع-باران تغيير مي دهد).

يك تندباد مقدمات زيادي را طي مي كند تا توسعه پيدا كند.

۱-يك تندباد به صورت يك موج گرمسيري شروع مي شود، که يك پهنه در حال حركت به سمت غرب با فشار پايين است.

۲-هنگامي كه هواي گرم و مرطوب در بالاي اقيانوس در يك منطقه با فشار هواي پايين بالا مي رود، هواي سرد از بالا جايگزين آن مي شود. اين بادهاي توفاني قوي، باران سنگين و ابرهاي رعد و برقي توليد مي كنند كه آشوب های گرمسيري ناميده مي شود.

۳-هنگامي كه فشار هوا مي افتد و بادهاي ممتدي با سرعت ۳۸ مايل در ساعت وجود دارد، فشار و فروافتادگي گرمسيري ناميده مي شود.

۴-موقعي كه بادهاي گردبادي با سرعت هاي از ۳۹ تا ۷۳ مايل در ساعت به طور ممتد مي وزند، توفان گرمسيري ناميده مي شوند (توفان ها موقعي كه شروع مي كنند كه بادهايي با اين سرعت داشته باشند نام هايي مي گيرند).

۵-توفان موقعي تندباد مي شود كه بادهاي ممتدي با سرعت بالاي ۷۳ مايل در ساعت به وجود مي آيد.

پايان توفان

موقعي كه تندباد بالاي خشكي يا آب سرد حركت مي كند، منبع انرژيش (آب گرم) تمام مي شود و توفان ضعيف مي شود و بسرعت مي ميرد.

ساختمان تندباد دریایی

بادهاي تندبادي بر خلاف جهت حركت عقربه هاي ساعت حول يك مركز تقريباً گرد آرام به نام چشم مي وزند. چشم، كه تقريباً ۲۰ تا ۳۰ مايل پهنا دارد، نسبتاً آرام است و باران كمي دارد يا اصلاً‌ باراني ندارد. چشم گرم ترين بخش توفان است.

اطراف چشم ديواره چشم است، كه يك ديواره ابرهاي رعد و برقي است. ديواره چشم بيشترين باران را دارد و سرعت قوي ترين بادهاي توفان تا ۲۲۵ مايل در ساعت يا ۳۶۰ كيلومتر در ساعت در توفان هاي شديد تخمين زده مي شود. چشم هاي كوچك تر، بادهاي قوي تري دارند. بادهاي مارپيچي در جهت خلاف حركت عقربه هاي ساعت به طرف داخل مركز با فشار پايين توفان مي وزند.

نوارهاي طولاني ابرهاي باراني، به صورت مارپيچي به طرف ديواره چشم هستند. آنها نوارهاي باراني مارپيچي ناميده مي شوند. تندبادها مي توانند صدها مايل امتداد داشته باشند.

علاوه بر چرخش بادهايي با سرعت حداقل ۷۴ مايل در ساعت، يك تندباد نسبتاً به آهستگي، معمولاً با سرعت هاي حدود ۲۰ تا ۲۵ مايل در ساعت، در سراسر اقيانوس يا خشكي حركت مي كند.

اگر شما در مسيري هستيد كه  يك تندباد حركت مي كند، طرف راستتان معمولاً سريع ترين بادها را دارد و طرف چپ معمولاً بيشترين باران ها را دارد.

محل دقيق يك تندباد به آساني به وسيله دانشمندان قابل ردگيري است. اما مسير، سرعت و شدت يك توفان مي تواند به سرعت تغيير كند. پيش بيني اين كه دقيقاً توفان در آينده به كجا حركت مي كند آسان نيست. پيش بيني هواشناسي مي تواند مردم را از اين آگاه كند كه ممكن است يك توفان گرمسيري نزديك شود. اما توفان مي تواند ناگهان مسيرش را تغيير دهد.

خط حركت يك توفان با استفاده از عكس هاي ماهواره اي و رادار قابل ردگيري است. شما مي توانيد عرض و طول جغرافيايي مركز يك توفان را هنگامي كه تندباد حركت مي كند تعيين كنيد (خطوط عرض جغرافيايي به شرق و غرب مي روند، خطوط طول جغرافيايي شمال و جنوب مي روند.

گردباد

ریشه لغوی

تورنادو توفان باد شدیدی است که به عنوان یک حلقه در حال چرخش معرفی شده است. کلمه تورنادو از زبان اسپانیایی و یا زبان پرتغالی گرفته شده است. کلمه تورنر هم به معنای چرخیدن است. این پدیده شگفت انگیز در هوا بطور ناگهانی سراسر دنیا ظاهر می‌شود، گر چه معمولا در نواحی از آمریکا ، خاور دور و آمریکای شمالی اتفاق می‌افتد.

مقدمه

هنگام شروع گردباد ، ابرهای سیاهی در ارتفاع پایین پدیدار می‌شوند که مناظر را به رنگ سبز و هم انگیزی در می‌آورند. هوا معمولا گرم و شرجی می‌شود، باد ملایمی می‌وزد و باران می‌بارد. همچنین دمای هوا در مدت کوتاهی ۱۵ درجه کاهش می‌یابد. سپس بصورت ناگهانی از یک ابر ، ستونی لوله‌ای شکل و در حال چرخش بسوی زمین حرکت می‌کند. گردباد که ابتدا رنگی روشن دارد به تدریج تیره می شود و به این علت که فشار قسمت داخلی آن نسبت به قسمت خارجی کمتر است قدرت مکش دارد و تقریبا همه چیز را به هوا بلند می‌کند.

گردباد زمانی ایجاد می‌شود که دو توده هوا با دما و رطوبت گوناگون با یکدیگر برخورد می‌کنند و لایه هوای گرم زیر لایه هوای سردتر جای می‌گیرد. هوای گرم معمولا به طرف بالا صعود می کند و ضمن صعود دمای خود را از دست می‌دهد و قطرات آب را می‌سازد که به صورت باران بر زمین فرو می‌ریزند. اما اگر باد جانبی پدید آید که هوای گرم در حال صعود را منحرف کند، هوای گرم با سرعتی حدود ۴۵۰ کیلومتر بر ساعت شروع به چرخش حول محور خود می‌کند و بصورت پی در پی سرعت چرخش بیشتر و شعاع آن کمتر می‌شود.

تشکیل گردباد

گردبادها همراه چندین توفان توسعه می‌یابند، بطوری که لایه‌ای از هوای سرد به زیر هوای گرم می‌رود و این عمل باعث صعود هوای گرم می‌شود. گردبادهای روی آب ، گردبادهای دریایی غالبا در نبود انتقال گرما و یا در دماهای مختلف مشاهده می‌شوند. صدمات وارده از یک گردباد در نتیجه سرعت بالای باد می‌باشد. فصل گردبادها در آمریکای شمالی ماه مارس و اوت است، گردبادها می‌توانند چندین بار در سال رخ بدهند. آنها معمولا در بعد از ظهر و عصرها اتفاق می‌افتند؛ بالای هشتاد درصد از گردبادها میان ظهر تا نیمه شب رخ می‌دهند.

در کانادا ، بطور متوسط از ۸۰ گردبادی که سالیانه رخ می‌دهد، ۲ کشته ، ۲۰ زخمی و باعث دهها میلیون دلار کانادایی خسارت می‌شود. بطور میانگین ، در آمریکا از ۱۰۰،۰۰۰ تندر استرم سالیانه ، ۱۰۰۰ گردباد و تقریبا ۵۰ کشته در هر گردباد بوده است. لیست مردگان گردباد آمریکا در ۱۸ مارس ۱۹۲۵م ، که از جنوب هند ، میسوری شروع شده بود ، در حدود ۶۹۵ نفر بود. بیش از ۶ گردباد در روز ملاحظه شده است. شدت گردبادها بوسیله فوجیتا – پیرسن بدست آمده است. هدف یابها برای آگاهی دادن به مردم در حالت آماده باش در شرایط اضطراری هستند.

مشخصات گردباد

هیچ دو گردبادی دقیقا شبیه هم نیستند. هیچ یک از دو گردبادها دقیقا مثل هم عمل نمی کنند. پیش بینی دقیق وقوع یک گردباد در یک زمان خاص تقریبا غیر ممکن است. ممکن است دو گردباد دقیقا شبیه هم نباشند، ولی آنها برای دسته بندی شدن در گروه گردبادها دارای مشخصات یکسانی هستند. یک گردباد از چرخش باد به دور محور مشخصی ایجاد می‌شود. یک تندر استرم هم می‌تواند بچرخد، اما به این معنی نیست که آن یک گردباد می‌باشد. بنا به گفته بومیان کانادا ، کشته شدگان یک گردباد ۱۲،۰۰۰،۰۰۰ نفر بودند. خسارات وارده از گردباد بالغ بر میلیونها دلار است.

ایجاد آگاهی و امنیت در مقابل گردباد

پس از گردباد بلافاصله ، از رادیو و رسانه خبری وقوع حادثه پخش می شود. وقتی که اطلاعیه‌ای راجع به گردباد داده می‌شود انجمنهای عمومی توصیه به رفتن به پناهگاه می‌کنند. پیش از ساختمان سازی توصیه به ایجاد یک پناهگاهی در یک اتاق یا راهرو و یا حتی زیر زمین شده است، تا در هنگام وقوع یک گردباد بتوانیم زیر یک درگاهی برویم. گر چه ساختمانهای سست مثل mobile home هیچ استحکامی در مقابل گردبادهای قوی ندارند، به افراد ساکن این گونه ساختمانها پیشنهاد ترک آنجا داده می‌شود.

وسایل نقلیه در هنگام یک گردباد خطرناک هستند. هنگام وقوع یک گردباد ، ایجاد ترافیک سنگینی می‌کند، ممکن شما قادر به رانندگی خارج از مسیر آن باشید. در غیر این صورت ، بهتر است که هر چه زودتر آن را ترک کنید و خود را به امنترین جای ممکن برسانید. تحت هیچ شرایطی نباید شما در وسیله نقلیه بمانید، چون وسیله نقلیه به راحتی بوسیله بادهای شدید به اطراف پرت می‌شود. تعدادی از مردم زیر یک پل هوایی پناه می‌گیرند، اما توجه به ایمنی آنجا نمی‌کنند. پلها تنوع زیادی در ساختمانها دارند، ولی تعداد انبوهی از آنها در مقابل اینگونه حوادث مقاوم نیستند.

گردباد، پیچند، تورنادو چیست؟

گردباد (سیاه‌باد) (Tornado) شدیدترین و در مقیاس خود ویرانگرترین آشفتگی جوی است. اما این پدیده بسیار کوچکتر از آن است که بتوان روی نقشه‌های استاندارد هواشناسی آن را یافت.

قطر این پدیده بین کمتر از ۱۰۰ متر تا حدود یک کیلومتر متغیر است. این توفندهای چرخنده و غرش کننده، هنگامی که در سطح زمین حرکت می‌کنند می‌توانند سرعت باد در حال دوران را به ۵۰۰ کیلومتر در ساعت برسانند. میانگین سرعت افقی این توفان‌ها ۵۰ کیلومتر در ساعت است و تنها چند کیلومتر را طی طریق می‌کنند. اما بوده‌اند توفان‌هایی که پس از طی ۱۰۰ کیلومتر بازهم فعال بوده‌اند.

گردبادها همیشه در اثر ناپایداری بیش از حد در جو به وجود می‌آیند. دو توده هوا با دما و رطوبت گوناگون با یکدیگر برخورد می‌کنند و لایه هوای گرم زیر لایه هوای سردتر جای می‌گیرد. هوای گرم معمولا به طرف بالا صعود می‌کند و ضمن صعود دمای خود را از دست می‌دهد و قطرات آب را می‌سازد که به صورت باران بر زمین فرو می‌ریزند. اما اگر باد جانبی پدید آید که هوای گرم در حال صعود را منحرف کند، هوای گرم با سرعتی حدود ۴۵۰ کیلومتر بر ساعت شروع به چرخش حول محور خود می‌کند و بصورت پی در پی سرعت چرخش بیشتر و شعاع آن کمتر می‌شود. در چنین هنگامه‌ای، آهنگ کاهش دما با ارتفاع در محیط زیاد است.

گردباد نخست همانند ابر قیفی شکل funnel cloud نمایان می‌شود که از کف ابر کومولونیمبوس Cb به ویژه ماماتوس به سوی پایین گسترش یافته است. پس از آنکه این قیف با زمین تماس پیدا کرد ویرانی را آغاز نموده و ذرات را به درون خود می‌مکد، و حتی اشیاء سنگین را از روی زمین بلند نموده چند صد متر دورتر می‌اندازد.

به جز بادهای شدید و توانمندی که این پدیده تولید می‌کند، ویرانی ساختمان‌ها تا حدی در اثر انفجار همراه با این پدیده است. فشار جو ممکن است در زمان کمتر از یک دقیقه بیش از ۵۰ میلی بار کاهش یابد. اختلاف فشار زیاد میان داخل ساختمان بسته و جو خارج آن، باعث انفجار شده و ممکن است دیوارها و سقف ساختمان را به سوی خارج پرتاب کند.

بزرگترین منطقه گردباد خیز جهان alley در منطقه میسی‌سیپی است و سالانه میانگین ۲۰۰ تورنادو در آن رخ می‌دهد.

گردبادهای دریایی در روی دریا رخ می‌دهند و به کشتی‌هایی که در مسیر آنها قرار دارد خسارت چشمگیر وارد می‌کنند.

گردبادهای دریایی دو نوع هستند، یک نوع همانند گردباد خشکی است که در روی دریا رخ می‌دهد، یعنی از گسترش قیفی شکل ابر کومولونیمبوس به سوی پایین ایجاد می‌شود.

نوع دیگر از سطح آب به سوی بالا گسترش می‌یابد و به طور مستقیم به ابر مربوط نیست. این پدیده کمابیش مانند پدیده تنوره دیو dust deviel است که در تابستان‌های گرم کویرهای ایران رخ می‌دهد و شدتی کمتر از نوع نخست دارد.

هر دو پدیده، جدا از پیدایش آن، گردباد دریایی water spout خوانده می‌شود، زیرا آب به داخل آن و به سوی بالا رانده می‌شود.

گردباد در حقیقت همان فعالیت توفان تندری بسیار نیرومند است. گردباد (سیاه باد) ترجمه واژه اسپانیایی تورنادو به معنی توفان تندری است که در چین تیفون نامیده می‌شود.

 

آخرين هاي اين بخش
ديگران چه مي خوانند
دیدگاه ها
برای ارسال دیدگاه مرتبط با این مطلب کلیک کنید

گـهـر در شبکه هاي اجتماعي