چرا سوره توبه بسم الله ندارد

بنا به روایات سوره ی توبه در زمانی نازل شده که با اعلان جنگ عمومی با مشرکان بود است. چرا سوره توبه بسم الله ندارد را در مطلب زیر بیشتر بخوانید و بدانید…

چرا سوره توبه بسم الله ندارد

از آن جا که این سوره به هنگام اوج گرفتن اسلام در جزیره عرب و پس از درهم شکسته شدن آخرین مقاومت مشرکان نازل گردیده، محتوای آن دارای اهمیت ویژه و فرازهای حساسی است.

نگرشی بر محتوای سوره توبه

قسمت مهمی از این سوره  پیرامون باقی مانده مشرکان و بت پرستان و قطع رابطه با آن‌ها، و لغو پیمان‌ هایی است که با مسلمانان داشتند، تا بقایای بت پرستی برای همیشه از محیط اسلام برچیده شود.

قسمت دیگری از این سوره از منافقان و سرنوشت آنان سخن می‌گوید و به مسلمانان هشدار می‌دهد و نشانه‌های منافقان را می شمارد. در بخش دیگری از سوره مذکور، درباره اهمیت جهاد در راه خدا، سخن به میان آمده و در فرازی دیگر از این سوره برخی از انحرافات اهل کتاب (یهود و نصاری) از حقیقت توحید را یادآور می‌شود.

همچنین دعوت مسلمانان به اتحاد و سرزنش تخلف کنندگان از جهاد و مباحث دیگری مانند: داستان هجرت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آ له) مسأله ماه‌های حرام که جنگ در آن‌ها ممنوع است موضوع جزیه نوعی عوارض  از اقلیت‌ها و پیروان ادیان دیگر و…

در قسمت‌های بعد این سوره، مورد توجه قرار گرفته است. (تفسیر نمونه، آیه الله مکارم شیرازی و دیگران، ج ۷، ص ۲۷۱ ـ ۲۸۰)

سوره توبه بسم الله ندارد

سوره توبه در قرآن کنونی، نهمین سوره است; ولی در ترتیب نزول آن بر پیامبر(صلی الله علیه و آ له و سلم) بنا بر روایت ابن عباس، آخرین سوره‌ای است که نازل شده و بنا بر آن چه زرکشی نقل کرده.

آخرین سوره‌ای که بر پیامبر نازل شده سوره مائده است و سوره توبه قبل از سوره مائده نازل شده است.( تاریخ قرآن، آیت الله معرفت، ص ۵۸)

چرا در ابتدای سوره توبه “بسم الله الرحمن الرحیم” نیست؟

ما روایتی که دلالت بر حذف “بسم الرحمن الرحیم” و آیاتی از سوره‌ی توبه داشته باشد، در کتاب الإتقان سیوطی پیدا نکردیم ولی مضمون چنین روایتی در کتاب دیگری از کتب اهل سنت وجود دارد که در پاسخ باید بگوییم:

۱- از آنجا که این سوره، یک روش محکم و سخت را در مقابل دشمنان پیمان‌ شکن و اظهار برائت و بیزاری از آنان و اعلام جنگ با آنان، در پیش گرفته است، و روشنگر خشم خداوند نسبت به این گروه است.

با “بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ” که نشانه صلح و دوستی و محبت و بیان کننده صفت رحمانیت و رحیمیت خدا است، تناسب ندارد.

(مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج‌۷، ص ۲۷۳) و به همین جهت با “بسم الله الرحمن الرحیم” شروع نشده است.

حضرت علی ( علیه‌ السلام ) در این مورد می‌فرماید: “علت نیامدن بسم اللَّه آن است که : بسم اللَّه برای امان و رحمت است ولی سوره برائت برای برداشته شدن امان، نازل شده است . ( حاکم نیشابوری، مستدرک،ج ۲ ،ص۳۳۰)

۲- این سوره در حقیقت دنباله سوره انفال است؛ زیرا در سوره انفال پیرامون پیمان‌ها سخن گفته شده، و در این سوره پیرامون القای پیمان‌های پیمان‌ شکنان بحث شده است.

( مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج‌۷، ص ۲۷۳) امام صادق (علیه‌السلام) در روایتی می‌فرمایند: انفال و توبه یکی هستند. (مجلسی، بحارالانوار،ج ۸۹ ،ص۲۷۷)

سوره توبه

 اسامی سوره توبه

۱٫براءه، در کثیری از مصحف‌ها و در کلام سلف و…، این سوره، براءه نامیده شده است.

که به معنای «اعلام بیزاری» و مراد « سلب مسئولیت و بی‌اعتبار ساختن پیمان طرف مقابل ـ یعنی مشرکان ـ است. »

اسامی دیگر سوره توبه

۲٫ الفاضحه، سعید بن جبیر گوید به ابن عباس گفتم: «سوره التوبه» بی‌درنگ گفت: «تلک الفاضحه: ـ بله ـ آن رسواگر است. هماره نازل می‌شد تا آنجا که بیمناک شدیم یکی‌شان (منافقان) را از قلم نیاندازد و نام ببرد».

این سوره را فاضحه نامند از آن روی که دو چهرگان را با آشکار کردن دو رویی‌شان، مفتضح ساخته است.

ابوالشیخ از عکرمه نقل کرده است که عمر گفت: « پیامبر (صلی الله علیه وآله)  هنوز از نزول براءه فارغ نشده بود و ما می‌ پنداشتیم

یک تن از ما باقی نخواهد ماند که درباره وی چیزی نازل نشود!!!»

۳٫ العذاب، حذیفه بن یمان گوید: سوره توبه خوانندش حال آنکه سوره عذاب است از آن روی که برای عذاب کافران نازل گشت.

۴٫ المُبعثِره، منسوب به ابن عباس، زیرا که رازهای منافقان را می‌کاود و زیر و رو می‌کند.

۵٫ المقشقشه، منسوب به ابن عباس، و به معنای پیراینده، چنینش نامیدند، زیرا کسی را که بدان بگرود ـ و دل بندد ـ از نفاق و شرک ایمن می‌کند و سالم می‌دارد و از آن روی که در آن به یکتایی (اخلاص) و پیراستن وجود از غیر خداوند، فراخوانده‌اند.

۶٫ المُدَمدِمه، از سفیان‌بن عیینه، به معنای نابوده‌کننده و ویرانگرِ ـ باطل ـ .

۷٫ الحافره، از حسن [بصری] زیرا دلهای منافقان را می‌کَنَد و آنچه را پوشانده‌اند هویدا می‌سازد. یادآور می‌شویم که حسن از تابعان بوده است.

۸٫ المثیره، از قتاده (تابعی). چون رسوایی‌ها و زشتی‌هایشان را جستجو و آفتابی می‌کند.

۹٫ المنِقّره، از عبید بن عمیر نقل شده است. به معنای کاونده چون آنچه را در دل مشرکان است می‌کاود، «تا سیه روی شود هر که در او غشّ باشد».

۱۰٫ الکاشفه، به نظر می‌رسد چنین نامیده شده است چون از اسرار نهفته دو سیمایان مزوّر پرده بر می‌دارد و رازهای سربه مُهرشان به عالم، سَمَر کند، «وین راز سر به مُهر، به عالم سَمَر شود.» یعنی أسرار منافقان آشکار و نَقل محافل و مجالس می‌گردد.

۱۱٫ المُنَکِّله، به معنای باز دارنده و دور کننده، چون متعمق در آیاتش را از حق‌پوشی، تزویر و دورویی دور می‌کند. این عنوان به معنی عقوبت‌گر و تنبیه‌گر نیز هست، چون کافران و منافقان را می‌آزارد و گوشمالی می‌دهد «گوشمالی بیند از قرآن که اینش پند بس! ».