تاریخچه مترو در ایران و جهان

مترو یا قطار شهری یکی از امکانات بسیار خوبی است که در اغلب شهرهای جهان وجود دارد. مترو در جهان و همچنین در ایران دارای تاریخچه ای بسیار طولانی است. برای آشنایی با تاریخچه مترو این بخش گهر را بخوانید. در ادامه مطالبی در مورد مترو در ایران و مترو در جهان و تاریخ مترو می خوانید.

تاریخچه مترو در ایران و جهان

تاریخچه مترو

قطارهای شهری برحسب اهداف و وظایفي که براي آنها برنامه ريزي شده به سه گروه اصلي تقسيم شده اند: مترو، تراموا و مونوريل که از آن زمان تاکنون مترو از بهره وري بيشتري برخوردار بوده است.

تاریخچه استفاده از مترو به نیمه دوم قرن نوزدهم میلادي برمي گردد؛ زماني که شکوفايي صنعتي در کشورهاي اروپايي به اوج خود رسيده بود و هر روز طرح ها و ايده هاي بسياري براي توسعه و پيشرفت زندگي شهري جوامع مطرح مي شد.

مترو نیز در همین راستا مدیون پيشرفت تکنولوژي در عرصه راه آهن و همچنين توسعه فيزيکي شهرهاي اروپايي است. ايده احداث مترو اولين بار بطور جدي در کشورهاي انگلستان و آلمان مطرح شد كه اين ايده اوليه به اين صورت بود كه دو ايستگاه اصلي راه آهن در دو سوي شهر توسط يك محور زيرزميني به هم متصل شود.

اولین طرحی که در این زمينه اجرايي شد، در سال ۱۸۶۳ ميلادي در شهر لندن بود که يک قطار زيرزميني به كمك نيروي لوكوموتيو بخاري، مسافران را جابجا مي كرد.

پیشرفت واقعی در این زمينه وقتي آغاز شد که از نيروي الکتريسيته براي حرکت قطارهاي زيرزميني استفاده شد. در سال ۱۸۹۰ ميلادي در شهر برلين اولين قطار زيرزميني كه به كمك الكتريسيته حركت مي كرد، به كار افتاد.

تا زمان جنگ جهانی اول (۱۹۱۷ میلادی) بحث و اختلاف در خصوص اينکه آيا سيستم حمل و نقل ريلي شهري در زيرزمين احداث شود و يا روي زمين، بين کارشناسان ادامه داشت، اما پس از جنگ جهاني اول، کفه طرفداران احداث مترو در زيرزمين سنگين تر شد و امروزه در كليه كلانشهرهاي دنيا احداث و يا توسعه شبكه مترو صرف نظر از اينكه در زيرزمين، در سطح زمين و يا در ارتفاع پيش بيني كردند در اولويت طرح هاي حمل و نقل شهري قرار دارد و از ساير وسائل حمل و نقل شهري نظير اتوبوس و … به عنوان سیستم مکمل مترو استفاده می شود.

پتانسیل و حجم جابجایی مسافر توسط مترو در شهرها آنچنان عظيم است که وسايل نقليه ريلي ديگر را ياراي رقابت با آن نيست و از اين رو شهرهاي بزرگ محور اصلي حمل و نقل عمومي را روي اين وسيله نقليه ريلي بنا نموده اند.

البته از سال ۱۹۸۰ میلادی با توجه به هزینه سنگين ساخت مترو، آهنگ احداث آن در کشورهاي اروپايي آهسته و برعکس در کشورهاي آسيايي شتاب بيشتري به خود گرفت. در اروپا پرحجم ترين برنامه توسعه متعلق به كشور اسپانيا است.

در اروپا اولین مترو در سال۱۸۶۳ میلادی در انگلستان به کار گرفته شد. البته بد نيست بدانيد که اولين مترو در آسيا در سال ۱۹۲۷ ميلادي در ژاپن مورد بهره برداري قرار گرفت.

در آمریکا اولین مترو در سال۱۸۹۲ میلادي در شهر شيکاگو ساخته شد که بيشترين مسير آن روي زمين احداث شد و اولين مترويي كه مسير حركت آن كاملاً در زيرزمين قرار داشت در شهرهاي بوستن در سال ۱۸۹۷ ميلادي و نيويورك ۱۹۰۴ ميلادي ساخته شدند.

آشنایی با تاریخچه قطار شهری در ایران

نخستین گفت و گو درباره احداث قطار شهری در تهران و اجرای آن در حدود سال 1267 شمسی بین تهران و شهر ری -حرم حضرت عبدالعظیم(ع)- انجام شد.

در سال 1350 مطالعات اجتماعی، اقتصادی و ترافیکی شهر تهران بوسیله دو شرکت خارجی صورت گرفت و پیشنهاد سیستم مختلط حمل و نقل شهری تهران (شبکه خیابانی، کمربندی و شبکه مترو) در سال 1353ارائه شد.

در سال1354 قانون تاسیس شرکت راه آهن شهری تهران و حومه به تصویب رسید. عملیات اجرایی خط 1 قطار شهری تهران در سال 1356 آغاز و در بین سال‌های 1359 تا 1365 متوقف شد.

خط قطار حومه‌ای تهران – کرج در سال 1377 افتتاح شد و فاز اول (فلکه دوم صادقیه – میدان امام خمینی (ره)) خط 2 قطار شهری تهران در سال 1378 به بهره‌برداری رسید.

انجام مطالعات جامع حمل و نقل شهر اصفهان در سال 1355 توسط مشاور خارجی و همچنین انجام مطالعات جامع حمل و نقل شهر اصفهان توسط سازمان برنامه و بودجه استان در سال 1359 و انجام مطالعات جدید به مدت یکسال پس از آن توسط مشاور خارجی .

تاسیس سازمان قطار شهری اصفهان در سال 1370.

انجام مطالعات شهر اصفهان بمنظور تعیین مسیرهای اصلی حمل و نقل عمومی و سیستمهای حمل و نقل شهری مناسب بین سالهای 73-1371 .

انجام مطالعات امکان سنجی آن در سال 75-1374 توسط مشاوران خارجی و همچنین آغاز عملیات اجرایی خط 1 قطار شهری اصفهان در سال 1380.

مطرح شدن موضوع مطالعه و احداث قطار شهری تبریز در 1369 برای اولین بار در مجلس شورای اسلامی.

تاسیس سازمان قطار شهری تبریز در سال 1380 و انجام مطالعات امکان سنجی خطوط قطار شهری تبریز در اواخر همان سال و آغاز عملیات اجرایی خط 1 قطار شهری تبریز در سال 1381.

انجام مطالعات اولیه سیستم حمل و نقل عمومی شیراز در سال 1355 توسط مشاور خارجی و پس از آن انجام مطالعات جدید شهر شیراز در سال 1369 توسط جمعی از اعضا هیئت علمی دانشگاه و تائید ضرورت استفاده از شبکه ریلی به عنوان توسعه سیستم حمل و نقل عمومی.

بازبینی مطالعات قبلی شهر شیراز در جهت تکمیل و تدوین مطالعات جامع حمل و نقل عمومی در سال 1378 و ارائه مسیرهای مناسب جهت راه اندازی مترو و در نهایت انتخاب و ارائه گزینه برتر از بین آنها.

تاسیس سازمان قطار شهری شیراز در سال 1380 و آغاز عملیات اجرایی خط 1 قطار شهری شیراز در سال 1381.

انجام مطالعات جامع حمل و نقل شهر مشهد بین سالهای 73 تا 78 و مطالعات توسعه شبکه حمل و نقل ریلی بین سالهای 81 الی83 توسط پژوهشکده حمل و نقل دانشگاه صنعتی شریف.

تاسیس شرکت قطار شهری مشهد در سال 1374 و آغاز عملیات اجرایی خط 1 قطار شهری این شهر در اواسط سال 1379 و در نهایت اتمام عملیات اجرایی بخش اول خط 1 قطار شهری مشهد در سال 1386.

تاسیس سازمان قطار شهری کرج در سال 1380 .

راه اندازی خط 1 قطار سریع السیر کرج – مهرشهر در سال 1383 و آغاز عملیات اجرایی خط 2 قطار شهری کرج در اواخر سال 1384.

تاسیس سازمان قطار شهری اهواز در سال 1381 و شروع مطالعات مربوط به احداث قطار شهری در اواخر همان سال و در نهایت آغاز عملیات اجرائی خط 1 قطار شهری اهواز در اواخر سال 1384.

تاسیس سازمان قطار شهری کرمانشاه در اوایل سال1387 و شروع مطالعات مربوط به احداث قطار شهری در سال 1384 و در نهایت هم اکنون در مرحله فاز اول مطالعات می باشد.

تاسیس سازمان قطار شهری قم دراواخر سال 1387و شروع مطالعات مربوط به احداث قطار شهری سال 1386 و در حال حاضر در مرحله تکمیل مطالعات می باشد.

تاریخچه متروی تهران

متروی تهران به مجموعه قطارهای شهری تهران و همچنین «شرکت راه‌آهن شهری تهران و حومه» گفته می‌شود. تا آذر ماه سال ۱۳۹۶خ (نوامبر ۲۰۱۷م) این قطارها در هفت خط اصلی در حال تردد هستند که پنج خط آن (۱-۲-۳-۴-۷) درون‌شهری و دو خط دیگر (۵ و ۸) نیز برون‌شهری (میان کرج و با تهران) هستند. تا آذر ماه سال ۱۳۹۶خ، درازا خطوط مترو بهره‌برداری شده برابر ۲۲۱ کیلومتر با ۱۱۸ ایستگاه می‌باشد و تعداد واگن‌های فعال در مترو تهران بیش از ۱۰۰۰ واگن می‌باشد که روزانه به‌طور میانگین بیش از ۳ میلیون مسافر را جابجا می‌کنند. مترو تهران به رکورد جابجایی ۴ میلیون مسافر در روز دست یافته‌است.

اگرچه طرح‌های اوّلیهٔ متروی تهران در زمان سلطنت محمدرضا شاه پهلوی ریخته شد، اما به‌طور رسمی از سال ۱۳۷۷ (۱۹۹۹ میلادی) شروع به کار کرد. نخستین مسیر فعال، مسیر شماره ۵ مترو بود که بین تهران و کرج مسافر جابه‌جا می‌کرد و در ۱۶ اسفند ۱۳۷۷ فعالیت خود را آغاز کرد.

از اواخر سال ۱۳۸۵، با افزایش مسافران و تعداد قطارها، بخشی برای بهره‌برداری از بدنهٔ اصلی سازمان قطار شهری تهران و حومه جدا شده و با عنوان «شرکت بهره‌برداری راه‌آهن شهری تهران و حومه» به کار خود ادامه می‌دهد و دفتر مرکزی آن در چهارراه کالج (تقاطع خیابان‌های حافظ و انقلاب تهران) واقع می‌باشد. در ۱۷ مهر ۹۶ فرنوش نوبخت که پیشتر معاون عملیات شرکت بهره‌برداری راه‌آهن شهری تهران بود به سمت مدیر عامل شرکت بهره‌برداری راه‌آهن شهری تهران و حومه و در تاریخ دهم آبان ۹۶ مهندس علی امام به سمت مدیر عامل شرکت راه‌آهن شهری تهران و حومه منصوب شدند