یکی از مکان‌های دیدنی شهر مشهد که هم از نظر تاریخی و هم از نظر گردشگری اهمّیت دارد، آرامگاه نادرشاه افشار است. این آرامگاه که در یک باغ بزرگ قرار دارد “پارک نادری” و یا “باغ موزه نادری” نیز خوانده می‌شود. باغ موزه نادری درست در وسط شهر مشهد و در چهار راه شهدا (نادری سابق) قرار دارد.
آشنایی با آرامگاه نادرشاه افشار پادشاه کشورگشا
نادرشاه افشار یکی از شگفتی‌های تاریخ سرزمین ایران است. او پادشاه کشورگشایی است که پادشاهی را نه به واسطه وراثت که به واسطه دلاوری و شجاعت خود به دست آورده است. گرچه نادرشاه را با القابی چون “آخرین جهانگشای شرق”، “ناپلئون ایران” و “اسکندر دوّم” نامیدند و بسیاری از افراد او را به خاطر فتوحات و غنایم باارزشی چون الماس کوه نور ستایش می‌کنند امّا نمی‌توان خشونت بسیار و حال و روز ناخوشایند او در روزهای آخر عمر و عاقبت تلخ او را نادیده گرفت.
طراحی بنای باغ موزه نادری در تور مشهد توسط مهندس هوشنگ سیحون در سال 1338 انجام شد و با درآمد حاصل از عوارضی که توسط زائرین شهر مشهد پرداخته می‌شد، در طول چهار سال ساخته شده و در سال 1342 افتتاح گردید.
جالب است بدانید که نادرشاه افشار در زمان حیات خود در سال 1145 دستور داد تا آرامگاهی برای او در شهر مشهد ساخته شود. چند سال بعد وقتی از سفر پرغنیمت هند بازگشت مقبره دیگری با سنگ‌های مرمر سیاه رنگ برای خود ساخت که حمل و نقل این سنگ‌های بسیار سنگین از آذربایجان به مشهد به سختی صورت گرفت. در سال‌های آخر عمر، او تصمیم گرفت یک مقبره خانوادگی بسازد که عمارت خورشید نام گرفت. امّا نکته قابل تأمل این است که نادرشاه در هیچ‌کدام از این مقبره‌ها دفن نشد. گفته می‌شود هنگامی که نادرشاه به قتل رسید سر او را جدا کرده و به هرات فرستادند و بدن بی‌سر او به طور موقّت در یکی از این مقبره‌ها دفن شد. ولی بعدها آغامحمّدخان قاجار بدن بی سر او را به تهران انتقال داد و تا سال‌ها نادرشاه هیچ مقبره‌ای در مشهد نداشت. در نهایت در اواخر دوره قاجار، قوام‌السلطنه در یکی از همان مقبره‌های قدیمی آرامگاه جدیدی بنا کرد و بقایای جسد نادرشاه را از تهران به آنجا منتقل کرد. این آرامگاه سال‌های زیادی پا بر جا بود تا در سال 1335 به پیشنهاد انجمن آثار ملی ایران آرامگاه کنونی نادرشاه احداث شد.
این مجموعه که در باغی به وسعت 14000 متر مربع واقع شده از بخش‌های زیر تشکیل شده است:
– آرامگاه نادرشاه شامل سکویی پلکانی، قبر نادرشاه و بنایی شبیه خیمه که مقبره در آن قرار دارد
– سکویی با ارتفاع زیاد در کنار آرامگاه که مجسمه نادرشاه و سه نفر دیگر در حالی که سوار بر اسب هستند بر روی آن قرار دارد.
– دو تالار موزه
– آرامگاه کلنل محمّد تقی خان پسیان
– غرفه فروش کتاب
آرامگاه نادرشاه
به دلیل اینکه نادرشاه هم در یک چادر عشایری به دنیا آمد و هم در یک چادر عشایری به قتل رسید؛ سازندگان این مقبره با هنرمندی فضایی شبیه به یک چادر عشایری طراحی کردند که قبر نادر شاه در زیر آن قرار گرفته است. حتّی در انتخاب رنگ سنگ‌های مقبره نیز شباهت آنها به یک چادر عشایری در نظر گرفته شده است.
مجسمه نادرشاه
این مجسمه که یکی از زیباترین مجسمه‌های ایران است توسط یکی از اساتید مجسمه‌سازی ایرانی به نام استاد “ابوالحسن صدیقی” طراحی شده است و پایه‌ریزی مجسمه در کشور ایتالیا صورت گرفته است.
موزه نادری
با توجه به اهمّیّت دوران دوازده ساله حکومت نادرشاه افشار، موزه نادری با دو تالار مجزا برای به نمایش گذاشتن آثار آن دوران راه‌اندازی شده است. در تالار اوّل موزه نادری، ترکیب متنوعی از اشیاء و آثار این دوران از تاریخ ایران به نمایش گذاشته شده است که تماشای آن برای گردشگران بسیار جذاب است. انواع اسلحه و لباس‌های نظامی و تجهیزات جنگی و ابزار سوارکاری از زمان سلسله افشار تا سلسه قاجار در این بخش قابل مشاهده است. در قسمتی از این تالار نیز تابلوهای نقاشی از نادرشاه و جنگ‌های او قرار دارد که یکی از این نقاشی‌ها متعلق به جنگ کرنال می‌باشد. نسخه خطی برخی کتب ارزشمند از جمله “تاریخ جهانگشای نادری” نیز در این موزه موجود است. بخش جذاب دیگر این موزه نمایش وسایل شخصی به جا مانده از نادرشاه است که شاخص‌ترین آنها دو شمشیر است که بر روی یکی عنوان “السلطان نادر” حک شده و شمشیر دوّم که ظاهراً در جشن تاجگذاری نادرشاه در سال 1148 در دشت مغان به او هدیه شده با شعر زیر به صورت طلاکوب مزین شده است:
هست سلطان بر سلاطین جهان شاه شاهان نادر صاحب قرا
تالار دوّم موزه نادری در سال 1373 به این مجموعه اضافه شده است. در این تالار انواع سکّه و ظروف و سایر اشیاء اهدایی که متعلق به دوران صفویه تاکنون هستند به نمایش گذاشته شده است. معرفی نادرشاه و زندگینامه او، تاریخچه آرامگاه نادری، معرفی کلنل محمّد تقی خان پسیان و معرفی ابوالحسن صدیقی نیز هریک در بخشی جداگانه در معرض دید بازدیدکنندگان قرار دارد.
آرامگاه کلنل محمّد تقی خان پسیان
این آرامگاه در آفر ویژه مشهد با تور ارزان سفر باتو قسمت شمالی باغ موزه نادری قرار دارد. کلنل محمّد تقی خان پسیان از نظامیان دوران قاجار بود که گفته می‌شود او اوّلین فرد ایرانی بوده که دوره آموزش خلبانی را با موفّقیّت پشت سر گذاشته است.
