در این قسمت از گهر به بررسی شیوه تزریق آمپول انوکساپارین سدیم خواهیم پرداخت. انوکساپارین جهت پیشگیری از لخته شدن خون در ساق پا برای بیمارانی که روی تخت یا در حال تعویض مفصل ران، تعویض زانو و جراحی معده هستند، تزریق می گردد. این دارو همراه با آسپرین برای جلوگیری از عوارض آنژین صدری (درد قفسه سینه) و حملات قلبی استفاده می شود.
شیوه تزریق آمپول انوکساپارین سدیم
در مورد تزریق انوکساپارین چه می دانید؟
تزریق انوکساپارین یا كلكسان ( با نام تجاری Lovenox) برای پیشگیری و درمان لخته های خطرناک مورد استفاده قرار می گیرد. این دارو به کاهش خطر ابتلا به سکته مغزی یا حمله قلبی کمک می کند. انوکساپارین با کاهش فعالیت پروتئین های لخته کننده در خون کمک می کند تا جریان خون شما را منظم نگه دارد. انوکساپارین در واقع یک داروی ضد انعقاد است که به عنوان رقیق کننده خون نیز شناخته می شود و نوعی هپارین محسوب می شود.
شرایطی که خطر ابتلا به لخته شدن خون را افزایش می دهد عبارتند از: انواع خاصی از جراحی ها (مانند زانو، مفصل ران، شکم)، دوره های طولانی بی حرکت بودن، انواع خاصی از حمله قلبی و یک نوع خاص از درد قفسه سینه به نام آنژین ناپایدار. همچنین در ترکیب با وارفارین برای درمان لخته شدن خون در ساق پا استفاده می شود. برای برخی از شرایط پزشکی، انوکساپارین ممکن است در ترکیب با دیگر رقیق کننده های خونی استفاده شود.
تزریق انوکساپارین به صورت زیر جلدی
انوکساپارین از طریق تزریق زیر پوستی توسط خود پزشک انجام می گیرد، معمولا یک یا دو بار در روز در شکم (حداقل به فاصله ۲ سانت از ناف). این دارو به عضله تزریق نمی شود. دوز و طول مدت درمان به وضعیت پزشکی و پاسخ به درمان بستگی دارد. دوز ممکن است در برخی از شرایط براساس سن و وزن مورد استفاده قرار می گیرد که معمولا دو بار در روز داده می شود. شما احتمالا شروع استفاده از این دارو در بیمارستان آغاز می کنید و پس از آن برای مدت ۱۰ تا ۱۴ روز.
- 1- درمان لخته های خون در رگ های پا (ترومبوز ورید عمقی).
- 2- درمان لخته شدن خون در ریه ها (آمبولی ریه).
- 3- پیشگیری از این لخته های خون (اختلالات ترومبوآمبولیک)، به ویژه پس از عمل جراحی عمومی یا جراحی بر روی استخوان (جراحی ارتوپدی)، یا در افراد مبتلا به بیماری.
- 4- درمان لخته های خون در عروق کرونر در آنژین ناپایدار و حمله قلبی (انفارکتوس میوکارد).
- 5- جلوگیری از لخته شدن خون.
دستورالعمل تزریق انوکساپارین
- 1- سرنگ انوكساپارین كه از قبل از دارو پر شده است
- 2- پنبه آغشته به الكل
- 3- یك جعبه فلزی یا از جنس پلاستیك سخت و درب دار كه بعد از تزریق بتوانید سوزن را در آن بیندازید.
مراحل تزریق انوکساپارین به صورت زیر است:
- ۱- دست خود و منطقه ای از پوست که در آن قرار است تزریق انجام دهید را تمیز نمایید.
- ۲- درون سرنگ را نگاه کنید تا مطمئن شوید که این دارو روشن و بی رنگ یا زرد کم رنگ است.
- ۳- نگاهی به سر سوزن انداخته و از محکم بودن آن اطمینان یابید.
- ۴- دراز بکشید و یک چین پوستی بین انگشت اشاره و انگشت شست خود قرار دهید. سر سوزن را به داخل پوست وارد کرده و سپس بر روی پیستون سرنگ برای تزریق دارو فشار دهید. تا اتمام تمام دارو سرنگ را بر روی پوست خود نگه دارید. منطقه تزریق پس از پایان مالش ندهید.
- 5- نزدیكی محل جراحی انجام دهید. اگر قسمتی از پوست به علت جای زخم قبلی، سفت شده است تزریق باید حداقل سه سانتیمتر از آن دور باشد و مراقب باشید كه محل تزریق حداقل 5 سانتیمتر با ناف فاصله داشته باشد.
مکانیسم عمل انوکساپارین
لخته های خون به طور معمول فقط برای متوقف کردن خونریزی است که در نتیجه آسیب به بافت رخ داده است. فرآیند لخته شدن پیچیده است و زمانی شروع می شود که سلول های خون به نام پلاکت ها باهم ترکیب شوند و مواد شیمیایی را تولید کنند که پروسه انعقاد را فعال می کنند. بخش نهایی این فرایند شامل ماده ای است که ترومبین برای تولید پروتئینی به نام فیبرین فعال کرده است. فیبرین پلاکتها را به هم متصل می کند و یک لخته خون ایجاد می کند. این روش طبیعی بدن را ترمیم می کند.
با این حال، گاهی اوقات، لخته شدن خون به صورت غیرطبیعی در داخل رگ های خونی اتفاق می افتد. این مسئله به عنوان ترومبوس شناخته شده است. این مسئله می تواند خطرناک باشد، زیرا لخته ممکن است در جریان خون ایجاد شده و باعث آمبولی شود. آمبولی ممکن است در نهایت به رگ های خونی وارد شود و بنابراین خون ورودی به یک عضو حیاتی مانند قلب، مغز و ریه ها ر مسدود می کند. این حالت به عنوان ترومبوآمبولی شناخته می شود.
برخی افراد تمایل بیشتری برای لخته شدن خون در رگهای خونی دارند. این مسئله معمولا به دلیل اختلال در جریان خون در عروق خونی است. به عنوان مثال، در بیماری های عروق کرونر، رسوبات چربی (آترواسکلروز) بر روی دیواره های عروق کرونر می تواند جریان خون را مختل کند، گرایش پلاکت ها را به هم بزند و شروع به لخته شدن کند. هنگامی که یک لخته در یک عروق کرونر تشکیل شود، جریان خون را به قلب کاهش می دهد و باعث درد قفسه سینه می شود. همچنین می تواند منجر به حمله قلبی شود.
جریان خون آهسته در پا و رگهای لگن همچنین می تواند باعث ایجاد لخته در این رگ ها (ترومبوز ورید عمقی) شود. این لخته ها می توانند وارد ریه ها شوند (آمبولی ریه). تحرک نداشتن به مدت طولانی، به عنوان مثال به علت وضعیت شدید بیماری و یا جراحی، می تواند خطر این نوع لخته خون را افزایش دهد. آنوکساپارین می تواند این نوع لخته های خون غیر طبیعی را درمان کند. این کار با غیرفعال کردن ترومبین در فرآیند لخته شدن اتفاق می افتد.
تزریق انوکساپارین باید در افراد زیر با احتیاط صورت بگیرد
- 1- افراد بالای 80 سال.
- 2- افراد با وزن کم یا اضافه وزن
- 3- افراد مبتلا به کاهش عملکرد کلیه یا نارسایی مزمن کلیه.
- 4- افراد مبتلا به کاهش عملکرد کبد.
- 5- افرادی که قبلا تعداد خون پلاکتی را در خون به علت درمان با هپارین یا وزن مولکولی کم (ترومبوسیتوپنی مرتبط با هپارین) ایجاد کرده اند.
- 6- افرادی که مشکلات خونریزی دارند.
- 7- افراد مبتلا به زخم معده
- 8- افرادی که اخیرا سکته مغزی ناشی از لخته شدن خون در مغز (سکته مغزی ایسکمیک) داشته اند.
- 9- فشار خون بالا کنترل نشده (فشار خون بالا).
- 10- دیابت
- 11- افراد مبتلا به دیابت که در معرض مشکلات چشم (رتینوپاتی دیابتی) قرار دارند.
- 12- افرادی که اخیرا عمل جراحی چشم داشته اند.
- 13- افرادی که اخیرا در مغز یا نخاع (جراحی اعصاب) عمل جراحی کرده اند.
- 14- افراد دارای بیهوشی نخاعی یا اپیدورال بوده اند.
- 15- افرادی که سطح بالایی از پتاسیم در خونشان دارند (هیپراکالیمی).
- 16- افراد دارای اسیدیته افزایش یافته در خون (متابولیک اسیدوز).
- 1- ممکن است سوزش خفیف، درد، کبودی، قرمزی و تورم در محل تزریق ممکن است رخ دهد. خستگی یا تب نیز شاید برای شما اتفاق بیفتد. اگر هر یک از این اثرات باقی ماند و یا بدتر شد، پزشک خود را مطلع سازید.
- 2- به یاد داشته باشید که پزشک شما این دارو را تجویز کرده است؛ زیرا او تشخیص داده است که این دارو مزایای بیشتری نسبت به عوارض جانبی آن برای شما به همراه دارد. برای بسیاری از مردم با استفاده از این دارو عوارض جانبی جدی به وجود نمی آید.
- 3- اگر علائم خونریزی را در هنگام درمان با این دارو داشتید، مثلا خونریزی بینی، کبودی، سرفه یا استفراغ خونی، خون در ادرار، یا مدفوع سیاه، تار، به پزشک خود اطلاع دهید.
- 4- درد و تحریک و کبودی در محل تزریق.
- 5- لخته های خون که تورم جامد در محل تزریق را تشکیل می دهند (هماتوم).
- 6- کاهش تعداد پلاکت ها در خون (ترومبوسیتوپنی).
- 7- خونریزی عمده (خونریزی)، به عنوان مثال در شکم یا داخل جمجمه.
- 8- تغییر در نتایج آزمایشات عملکرد کبدی.
- 9- افزایش سطح پتاسیم خون (هیپرکالمی).
- 10- مرگ سلول های پوست (نکروز) در محل تزریق.
- 11- لخته های خون در ناحیه نخاعی (هماتوم داخل شکمی) در افرادی که دارای بی حسی نخاعی یا اپیدورال هستند.
- 12- پوکی استخوان (کاهش تراکم استخوان که باعث شکستگی استخوان می شود) پس از درمان طولانی مدت با یک دارو مشابه هپارین.
تزریق انوکساپارین در دوران بارداری و شیردهی
در دوران بارداری، این دارو باید تنها هنگامی استفاده شود که مورد نیاز است. در مورد خطرات و مزایای آن با پزشک خود صحبت کنید. زنان باردار با دریچه های قلب مصنوعی نظارت دقیق تری نیاز دارند. مشخص نیست این دارو چه تاثیری بر روی شیر مادر دارد؛ بنابراین قبل از مصرف با پزشک خود صحبت کنید.
تداخلات دارویی انوکساپارین
تداخلات دارویی ممکن است عملکرد انوکساپارین را تغییر داده و یا خطر ابتلا به عوارض جانبی جدی را افزایش دهد. این مطلب شامل همه انواع اختلالات دارویی ممکن نمی باشد.
- 1- این دارو ممکن است با mifepristone تداخل کند.
- 2- انوکساپارین گاهی اوقات با داروهای دیگر که رقیق کننده خون و یا اثرات ضد پلاکتی دارند مانند: آسپرین ، کلوپیدوگرل یا وارفارین، استفاده می شود. هنگامی که این ترکیب توسط پزشکتان تجویز شود، نظارت دقیق تری برای به حداقل رساندن خطر ابتلا به خونریزی وجود خواهد داشت. تمام قرار ویزیت های پزشکی خود را بطور منظم حفظ کنید.
با دقت تمام داروهای تجویزی و بدون نسخه خود را بررسی کنید بسیاری از این داروها حاوی داروهای ضد درد، تب بر(التهابی غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن، ناپروکسن، یا آسپرین) می توانند خطر خونریزی، اثر ضد پلاکتی با انوکساپارین مورد استفاده را افزایش دهند. با این حال، اگر پزشکتان به شما دوز پایینی از آسپرین برای پیشگیری از حمله قلبی یا سکته مغزی تجویز نمود(معمولا در دوزهای ۸۱-۳۲۵ میلی گرم در روز)، شما باید مصرف آن را ادامه دهید مگر اینکه پزشک شما دستوالعمل آن را برای شما تغییر دهد. می توانید از پزشک یا داروساز خود جزییات بیشتر را سوال کنید.
عوارض مصرف بیش از حد انوکساپارین
علائم مصرف بیش از حد ممکن است شامل: خونریزی بیش از حد و کبودی باشد.
تست های آزمایشگاهی مورد نیاز حین تزریق انوکساپارین
- 1- در طول درمان با این دارو، ممکن است نیاز به انجام آزمایش های منظم خون برای نظارت بر تعداد سلول های خونی که پلاکت ها را در خون دارند، باشد.
- 2- همچنین ممکن است پزشک شما سطح پتاسیم را در خون کنترل کند، به خصوص اگر درمان طولانی تر از هفت روز باشد.
تست های آزمایشگاهی و یا آزمایشهای پزشکی (مانند آزمایش شمارش خون از جمله پلاکت، چک کردن وجود خون در مدفوع) باید بصورت دوره ای برای نظارت بر پیشرفت و یا برای بررسی عوارض جانبی انجام شود. تست های آزمایشگاهی اضافی (سطوح خونی فاکتور ضد XA) باید در موارد خاص صورت گیرد، به خصوص اگر شما مبتلا به بیماری کلیه بوده، و یا باردار و یا دارای دریچه های قلب مصنوعی می باشید، و یا برای بررسی میزان عملکرد انوکساپارین در شما. برای جزئیات بیشتر با پزشک خود مشورت کنید.
دوز از دست رفته یا فراموش شده انوکساپارین
اگر شما مصرف این نوبت دوز را فراموش کردید، بلافاصله در زمان به یاد آوردن آن را مصرف کنید. اگر به مصرف دوز نوبت بعدی زمان زیادی باقی نمانده، از دوز فراموش شده صرف نظر کرده و برنامه معمول دوز از سر بگیرید. مقدار دو برابری از دوز مصرف نکنید.
در صورت بروز موارد زیر پس از تزریق انوکساپارین به پزشك خود اطلاع دهید
- 1- خونریزی از لثه یا بینی كه در یكی دو دقیقه بند نیاید
- 2- خونریزی از زخم كه با فشار بر روی آن بند نیاید
- 3- وجود خون در ادرار یا مدفوع
- 4- سیاه رنگ شدن مدفوع
- 5- استفراغ خونی
- 6- خونمردگی یا كبودی های پوستی كه بدون دلیل و خودبخود ایجاد شوند
- 7- هر موقع كه به سر شما ضربه شدیدی وارد میشود
- 8- درد، تورم، قرمزی یا گرم شدن در پاها یا دست های شما
- 9- بروز تنگی نفس
- 10- بروز درد قفسه سینه یا طپش قلب
- 11- احساس ضعف.
شرایط نگهداری داروی انوکساپارین
- 1- در دمای اتاق و دور از نور و رطوبت و دور از دسترس کوکان قرار دهید.
- 2- ویال چندی دوز برای بیش از ۲۸ روز پس از اولین استفاده، ذخیره نکنید.
