غاز یکی از زیباترین پرندگان هستند. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد غاز این بخش گهر را بخوانید چرا که در مورد سبک زندگی غاز صحبت می کنیم.
سبک زندگی غاز چگونه است؟
غاز گونه ای از پرندگان است که متعلق به خانواده مرغابی سانان هستند. این نوع از غازها هم خانواده غازسانان و به گروه آنسرینی هستند. تعدادی از مرغابیها که از خانواده مرغابی‌های وحشی هستند به نام غاز معروفند.
غازها (geese) پرندگانی باهوش و زیبا هستند. جثه غازها متوسط و گردن آنها نسبتا دراز است. پاهای آنها بلند است. دم غازها بلند و نوک آنها نسبت به جثه آنها باریک می‌باشد. رنگ گونه‌های این جنس تقریبا یکسان است و گردن آنها نسبت به قوها کوتاه‌تر و ستبر است. غازها پرندگان ویژه نواحی دوشمالگان می‌باشند و پرندگانی مهاجرند. در جلگه و یا در جنگلهای قطب شمال زاد و ولد می‌کنند.
غازها چراگاهها را به محیط آبی ترجیح می‌دهند. سر غازها بزرگ است و ناحیه بین دو چشم و نوک آنها پوشیده از پر می‌باشد. رنگ بدن آنها قهوه‌ای شتری است و بعضی‌ها رنگ سفید دارند. نوک در گونه‌های گوناگون به رنگ زرد ، نارنجی و یا صورتی است. غازها در سن دو سالگی بالغ می‌شوند. این پرندگان به صورت گروهی در علف‌زارها تغذیه می‌کنند.
نحوه زندگی
پرندگانی گروهی هستند و در فصل مهاجرت گروههای بزرگی را تشکیل می‌دهند. بسیار باهوش می‌باشند و در موقع تغذیه یک پرنده سایرین را از خطر باخبر می‌کند. خطر را خیلی زود حس می‌کنند. گروهی که در حال مهاجرت هستند شبها را در سواحل ، نیزارها و دریاچه‌ها می‌گذرانند و صبح زود به سوی مزرعه برای تغذیه می‌روند. در نیمه روز به سوی آب بر‌می‌گردند و پس از آب خوردن به استراحت می‌پردازند و بعدازظهر مجددا برای تغذیه می‌روند.
در تاریکی با جنجال و سر و صدا به محل استراحت می‌روند و در حین پرواز حرکات جالبی نشان می‌دهند. شناگرند و به فرو رفتن در آب سازش ندارند ولی هنگام احساس خطر در آب فرو می‌روند. کمتر غذا از آب می‌گیرند. در موقع اضطراب و هیجان گردن را بطور افقی در امتداد بدن می‌کشند و سر را بسوی بالا نگهداشته و تولید صدای ویژه‌ای می‌کنند سپس با سر و صدا به سوی دشمن خود حمله می‌کنند.
آشیانه غازها در مجاورت آب در کنار تخته سنگها و روی زمینهای علفی است و در لانه‌سازی مهارت ندارند. شکل و اندازه لانه بر حسب گونه فرق می‌کند. پرنده نر از آشیانه نگهداری می‌کند و در نگهداری جوجه‌ها به پرنده ماده کمک می‌کند. غازها همیشه یک نر و یک ماده باهم زندگی می‌کنند. دوره روی تخم خوابیدن 30 – 24 روز است. غازها عمر درازی دارند و سن آنها را تا 50 سال ذکر کرده‌اند.
غاز خاکستری
غاز خاکستری یا (Anser anser) ، نر و ماده این غازها در زمان بالغ شدن به رنگ قهوه‌ای متمایل به خاکستری است. نوک آن صورتی و بدون علامت سیاه است. این پرنده 7 – 4 عدد تخم می‌گذارد. تخمها به رنگ سفید و شبیه تخم مرغ است. این غاز در نواحی معتدله نیمکره شمالی زندگی می‌کند. صدای آنها شبیه غاز اهلی است. این پرنده در مجاورت آب در پناه بوته‌ها و نیزارها آشیانه‌ای از جنس مواد گیاهی می‌سازند و از گیاهان نورسته تغذیه می‌کنند. در جزایر کوچک گروه این پرندگان دیده می‌شود.
غاز پیشانی سفید
پرنده نر و ماده غاز پیشانی سفید (Anser albifrons) دارای جثه‌ای ظریف تر و کوچکتر از غاز خاکستری است. در ناحیه تاج ، پیرامون گونه ، در پایه نوک و پیشانی بخش سفید رنگی دیده می‌شود، به این جهت غاز پیشانی سفید خوانده می‌شود. نوک آنها صورتی رنگ است و رنگ بدن آنها قهوه‌ای مایل به خاکستری است و از غاز خاکستری پررنگ‌تر است. این غازها در زمینهای جلگه‌ای ، رودخانه‌ها و دریاچه‌ها و برفراز تپه‌های علفی کوچک لانه‌سازی می‌کنند و فعال‌تر از غاز خاکستری و غاز باقلا هستند. حیطه تخمگذاری آنها شمال روسیه تا جنوب سیبری است.
غاز باقلا
غاز باقلا (Anser fabalis) دارای 6 گونه است که فقط یکی از آنها در ایران یافت می‌شود. این غاز را غاز پازرد نیز نامیده‌اند. علت آنکه به این غاز ، غاز باقلا می‌گویند این است که هنگام برداشت محصول باقلا به انگلستان می‌رسد واز دانه باقلا تغذیه می‌نماید. این غاز از نظر محل زندگی به دو گروه تقسیم می‌شود. عده‌ای که در جنگلهای نیمکره شمالی زندگی می‌کنند و به اسم غاز باقلای جنگلی نامیده می‌شوند. در حالی که نژاد دوم در زمینهای توندرا و جلگه‌های نیمکره شمالی زندگی می‌کنند و به آنها غاز باقلای جلگه‌ای نام نهاده‌اند.
نژادهای اهلی غاز
نژادهای استاندارد شده‌ای که از غاز امروزه در ایالات متحده آمریکا و سایر نقاط دنیا وجود دارد، اغلب از نژاد وحشی خاکستری بوجود آمده‌است. نژادهای اقتصادی که امروزه در اغلب پرورشگاه‌های مخصوص غاز در دنیا وجود دارند عبارتند از:
۱ . نژاد تولوز Tuolouse : نژاد فرانسوی و منسوب به شهر تولوز است و بیش از هر نژاد دیگر از نظر تولید گوشت مورد توجه قرار گرفته‌است زیرا دارای جثه بزرگ بوده و اصلاح شده می‌باشد. وزن در غازهای نر بالغ در حدود ۷/۱۱ کیلوگرم و در غازهای ماده بالغ در حدود ۹ کیلوگرم می‌رسد. بدن حجیم، پهن پایین افتاده و جمع وجور و تقریباً کم پر است.
۲ . نژاد امبدن Embden : به این نژاد آمدن Emden نیز می‌گویند. این نژاد آلمانی است وابتدا در شهر برمن Bermen آلمان پرورش داده می‌شد وبه همین نام نامیده می‌شد، ولی چون اولین بار از شهر آمدن آلمان به انگلستان برده شد، از این رو به نام نژاد آمدن معروف گردید. نژاد مذکور یکی از نژادهای محبوب غاز است که از نظر تولید گوشت قابل توجه است زیرا دارای جثه‌ای بزرگ است ولی بدن مانند نژاد تولوز پایین افتاده و جمع و جور نیست. پر و بال‌ها نارنجی سایه دار می‌باشد. رنگ منقار روشن‌تر از رنگ پاهاست و رنگ چشم‌ها آبی درخشان است.
۳ . نژاد چینی Chines : نژاد چینی از نظر وزن و جثه به پای دو نژاد تولوز وامبدن نمی‌رسد ولی از نظر شکل ظاهر کاملاً از دو نژاد دیگر متمایز است. بدن کاملاً مستقیم است و پاها و گردن نسبت به بدن تقریباً بلندتر می‌باشد. این نژاد یک برجستگی دکمه مانند در قاعده منقار دارد. از نظر رنگ دو نوع از این نژاد وجود دارد. یکی نوع قهوه‌ای و دیگری نوع سفید است.
۴ . نژاد آفریقائی African : یکی از نژادهای سنگین وزن غاز است که استاندارد شده‌است. این نژاد برای اولین بار در سال ۱۸۷۴ معرفی گردید و در دو گونه قهوه‌ای (یا خاکستری) و سفید وجود دارد. این نژاد از نژاد چینی بوسیله بدن سنگین و گردن ستبر و کلفت خود متمایز می‌گردد. دارای بدنی عمیق، طویل بوده و جناغ کشیده می‌باشد و بدن را تقریباً مستقیم نگه می‌دارد. پرنده‌های بالغ این نژاد دارای برجستگی دکمه مانند و بزرگی در انتهای بالای منقار می‌باشند. رنگ این دگمه ممکن است در اثر سرما و یا هنگام عصبانیت و آزار تغییر کند.
۵ . نژاد کانادائی Canada : نژادی بزرگ و زیبا با گردنی راست و بلند و سیاه و لکی سفید مانند کروات در زیر گلو است و به همین دلیل «غاز کروات» نیز نامیده می‌شود. این غاز از غازهای وحشی آمریکای شمالی سرچشمه می‌گیرد که وزن آن از ۵/۱ کیلو تا ۶ کیلوگرم متغیر است. به علت وحشی بودن بهتر است آنها را در محیط‌های بسته نگهداری کرد و یا این که به موقع پرهای آنها را قطع کرد. چنانچه مدت مدیدی نگهداری شود به خوبی اهلی و خانگی می‌شود.
۶ . نژاد سبواستوپول Sevastopol : غازی سفید با جثه متوسط است که به خاطر پرهای بلند فر دار معروف است و پرهای مذکور تمامی بدن پرنده را می‌پوشاند. وزن غاز نر آن در حدود ۵ تا ۶ کیلوگرم ووزن غاز ماده آن در حدود ۴ تا ۵ کیلوگرم است. منقار و ساق پا به رنگ نارنجی و چشم‌ها به رنگ آبی روشن است. منشأ این نژاد قاره اروپا و در امتداد رودخانه دانوب و در اطراف دریای سیاه می‌باشد.
۷ . نژاد زرد آمریکایی American Buff : این نژاد جزو نژادهای متوسط الجثه می‌باشد و غاز نر آن در حدود ۸ کیلوگرم و غاز ماده در حدود ۷ کیلوگرم وزن دارند. چشمان آن به رنگ فندقی تیره و رنگ منقار و ساق پا و پنجه‌ها نارنجی است.
۸ . نژاد زرد بریکون Brecon Buff : این نژاد در سال ۱۹۳۰ میلادی در ایالت ولز انگلستان به وجود آمد و اولین نژاد از نژادهای زرد بود که استاندارد گردید. این نژاد جزو نژادهای متوسط غاز بوده و ساق پای آن صورتی رنگ است و پنجه پا و منقار و چشم به رنگ قهوه‌ای است.
۹ . نژاد فرانکونیان Frankonian : نژادی کهن و آلمانی است که از بخش شمالی ایالت باواریا Bavaria آمده‌است و نژادی کوچک است که وزن آن در حدود ۴ تا ۶ کیلوگرم است و روش نگهداری آن بسیار ساده و آسان است. معمولاً به دو گونه قهوه‌ای و آبی روشن دیده می‌شود و گونه آبی روشن آن آخیراً به وسیله موسسه استاندارد آلمان پذیرفته شده‌است.
۱۰ . نژاد لینی Leine : این نژاد در نزدیکی اولدنبرگ Oldenburg آلمان به وجود آمده‌است و از نژادهای متوسط الجثه بوده که به خوبی چرا می‌کنند و می‌تواند در مسافت‌های طولانی به چرا بپردازد. اندامی عمودی و قائم دارد و ناحیه خلفی بدن را مستقیم نگه می‌دارد، معمولاً به دو رنگ سفید و خاکستری دیده می‌شود. وزن غاز نر در حدود ۷ کیلوگرم و وزن غاز ماده در حدود ۵ تا ۶ کیلوگرم است. این نژاد توجه کافی به جوجه‌های خود مبذول می‌کند.
۱۱. نژاد لیپی گانز Lippeganse : نژادی آلمانی و بسیار نادر است که اطلاعات چندانی در مورد آن موجود نیست. معمولاً به رنگ سفید است و منقار آن نوک تیز و صورتی رنگ است.
۱۲. نژاد نرماندی Normandy : این نژاد متعلق به منطقه نرماندی فرانسه می‌باشد و از مشخصات ممیزه آن امکان تفکیک نر و ماده از روی رنگ می‌باشد، به طوری که غاز نر همیشه سفید رنگ است، در حالی که غاز ماده به رنگ سفید و خاکستری است. رنگ چشم‌های این نژاد همیشه آبی است. غاز نر در حدود ۵/۴ تا ۵/۵ کیلوگرم و غاز ماده در حدود ۴ تا ۵ کیلوگرم وزن دارد.
۱۳. نژاد سفید نروژی Norwegian White : این نژاد نروژی به منظور تامین گوشت مناسب به وجود آمده‌است. غاز نر در حدود ۹ کیلوگرم وزن دارد، در حالی که وزن غاز ماده در حدود ۸ کیلوگرم است. متأسفانه این نژاد امروزه در نروژ بسیار کمیاب شده‌است. نژادی مقاوم، دلیر و خودکفاست. غاز ماده مادر خوبی برای جوجه‌های خود می‌باشد و قادر است که سالیانه در حدود ۱۰۰ عدد تخم بگذارد، البته به شرطی که مجبور نباشد بر روی تخمها بخوابد.
۱۴. نژاد مهاجر Pilgrim : این نژاد را نیز می‌توان از روی رنگ تعیین جنسیت کرد، به طوری که غازهای نر همگی به رنگ سفید و با چشم‌های آبی می‌باشند، اما غاز ماده به رنگ خاکستری با لکه سفید بر روی سر و چشم قهوه‌ای می‌باشند. منقار و پاها در هر دو جنس نارنجی است. جوجه یک روزه نر، زرد یا نقره‌ای با منقاری روشن است، در حالی که جوجه یک روزه ماده خاکستری سبز فام با منقاری تیره‌است.
تولید مثل غاز
تخمگذاری در غازها در اوائل پاییز شروع می‌شود. برای جمع‌آوری تخم غاز مخصوص جوجه کشی باید غازهای تخمی را مورد انتخاب قرار داد و بهترین آنها را از نظر وزن و تعداد تخم و سلامت بدن و بنیه انتخاب نمود. معمولاً با این منظور غازهائی را انتخاب می‌کنند که دارای وزن متوسط هستند. از چند ماه قبل از جمع‌آوری تخم جوجه کشی، غاز نر و ماده را برای جفت گیری بین هم رها می‌کنند. تشخیص جنسیت در غازها به خصوص در غازهای جوان مشکل است غازهای نر معمولاً بزرگ تر و وحشی تر از غازهای ماده هستند. غازهای ماده دارای طبعی ملایم و آرام بوده و کم و بیش ترسو به نظر می‌رسند. غازهای نر اغلب وحشی و جنگجو می‌باشند و حتی بعضی اوقات بدون هیچگونه دلیلی به اطفال و پرندگان دیگر حمله می‌کنند. غاز نر دارای صدائی بلند است در حالی که غاز ماده دارای صدای بم و وحشی می‌باشد. گردن غاز نر بلندتر از غاز ماده بوده و حجیم‌تر می‌باشد. اگر جمع‌آوری تخم جوجه کشی در بهار انجام گیرد باید از پاییز غازهای نر و ماده را بین هم انداخت معمولاً جفتگیری بین غازها در تمام مدت سال انجام می‌گیرد.
تغذیه غاز
علف خوار.دور ریزهای غذایی را می خورد.مثل برنج یا نان خشک.البته توصیه میکنم برنج کمتر داده شود خصوصاً در غازهای کوچک.نان هم پاکیزه باشد.کپک نزده باشد.
