در ایران و جهان ریاضی دانان بسیار زیادی فعالیت می کنند که در صدد کسب مدال فیلدز هستند. برای آشنایی با معروف ترین ریاضی دانان ایران و جهان این بخش گهر را بخوانید.
معروف ترین ریاضی دانان ایران و جهان
ریاضی و علم حساب پایه و اساس درک جهان هستی است و در دنیای مدرن نیز کاربرد بسیاری دارد به همین دلیل, ریاضی دان های بزرگ جهان در پیشرفت علم نقش بسیار مهمی داشته اند و به همین دلیل نام آنها به نیکی در تاریخ ثبت شده است.
ریاضی دانان جهان
فیثاغورث (Pythagoras)
فیثاغورث یکی از بزرگ ترین فیلسوفان و ریاضی‌دان‌های یونانی بوده است. او در سال های۵۶۹-۵۰۰ پیش از میلاد مسیح زندگی می کرد و نخستین کسی بود که توانست اصول پراکنده‌ای را که ریاضیدانان نخستین عمدتا با استقرا و آزمون و خطا کشف کرده بودند، بر پایه اصول و براهین قیاسی بنا کند. فیاغورث از جمله فیلسوفانی است که موجب پیشرفت زیاد ریاضی شد. او کاشف قضیه فیثاغورث است. قضیه فیثاغورس در هندسه، بخشی از صورت کلی قانون کسینوس‌ها در زمانی است که زاویه بین دو خط ۹۰ درجه است. به عبارت دیگر، در یک مثلث قائم الزاویه همواره مجموع توان‌های دوم دو ضلع برابر با توان دوم ضلع سوم است.
البته برخی منابع شک دارند که این قضیه را خود فیثاغورث کشف کرده باشد و آن را یکی از شاگردان او یا به Baudhayana نسبت می دهند که ۳۰۰ سال قبل در هند زندگی می کرده است. اما در نهایت، فیثاغورث را پدر ریاضی جدید می دانند و نام او در تاریخ ثبت شده است.
اندرو وایلز (Andrew Wiles)
تنها ریاضیدان زنده که در زمانه حال زندگی می کند و نام او در میان برترین ها ثبت شده است، اندرو وایلز است. دلیل شهرت او اثبات «قضیه آخر فرما» است. قضیه آخر فرما یکی از مشهورترین قضیه‌های تاریخ ریاضیات است و می گوید: معادله برای جواب صحیح و غیر صفر ندارد. یعنی اعداد صحیح و غیر صفر و و را نمی‌توان یافت که جواب‌های معادله فوق باشند. اندرو وایلز استاد دانشگاه پرینستون در سال ۱۹۹۳میلادی با استفاده از نظریه اعداد پیشرفته اثباتی برای این قضیه ارائه کرد که دارای مشکلی بود ولی در سپتامبر ۱۹۹۴ اشکال این راه حل توسط خود وایلز و با همکاری یکی از همکارانش به نام «تیلر» برطرف شد.
وایلز به مدت ۷ سال گوشه عزلت و تنهایی گزید تا بتواند این قضیه را ثابت کند. البته پس از انتشار آن، این اثبات ایرادی داشت که او دوباره به مدت یک سال دیگر از همه انسان ها دوری گزید و در خلوت خود با همکاری همکارش «تیلر»، این اشکال را برطرف کرد.
سر اندرو جان وایلز در ۱۱ آوریل سال ۱۹۵۳ میلادی متولد شده است و ریاضی دانِ محقق در دانشگاه آکسفورد است.
ایساک نیوتن و ویلهلم لایب‌نیتس (Isaac Newton and Wilhelm Leibniz)
این دو ریاضیدان بزرگ را در یک آیتم قرار داده ایم زیرا هر دو مخترع محاسبات دیفرانسیل و انتگرال هستند که هم‌زمان اما کاملا مستقل از هم این علم را کشف کرده اند. ویلهلم لایب‌نیتس فیلسوف، ریاضیدان و فیزیکدان آلمانی بود و در خلال سال های ۱۶۴۶ تا ۱۷۱۶ میلادی زندگی می کرده است. لایب‌نیتس در تاریخ ریاضی و فلسفه مقام بالایی دارد. علامت‌هایی که لایب‌نیتس در محاسبات دیفرانسیل و انتگرال استفاده می‌کرده است، هنوز مورد استفاده قرار می‌گیرند.
تفاوت او با نیوتن این است که در مکانیک کلاسیک، او عقیده داشت فضا و مکان نسبی هستند، در حالی که نیوتون بر مطلق بودن زمان و مکان اصرار می‌ورزید. ایساک (آیزاک) نیوتن فیزیکدان، ریاضیدان، ستاره شناس، فیلسوف و شهروند انگلستان بود و در خلال سال های ۱۶۴۳ تا ۱۷۲۷ میلادی زندگی می کرده است. او در سال ۱۶۸۷ میلادی « اصول ریاضی فلسفه طبیعی» را نوشت و در آن مفهوم گرانش عمومی را مطرح ساخت. از دیگر کارهای مهم او بنیان‌گذاری حساب دیفرانسیل و انتگرال است. همچنین، نیوتن پس از آزمایش‌های دقیق دریافت که نور سفید ترکیبی از تمام رنگ‌های موجود در رنگین‌کمان است.
نیوتن یکتاپرست بوده و باور داشته است جهان در سال ۲۰۶۰ میلادی پس از جنگ نیکی و بدی که در آن نیکی به پیروزی می‌رسد، به پایان می‌رسد.
لئونارد پیسانو بلگولو(Leonardo Pisano Blgollo)
لئونارد پیسانو بلگولو مقلب به لئوناردو فیبوناتچی نخستین ریاضیدان بزرگ اروپا در قرن سیزدهم است. او در خلال سال های ۱۱۷۰ تا ۱۲۵۰ میلادی می زیسته است و به ریاضیات اسلامی آشنایی کامل داشته است. او از ریاضی‌دان‌های مسلمان همچون خوارزمی، کرجی و ابوکامل الهام و تاثیر گرفته است.
از جمله مهم‌ترین کارهای این ریاضیدان بزرگ، معرفی سیستم اعداد اعشاری به عنوان جایگزینی بسیار کارآمدتر به جای سیستم اعداد رومی است که استفاده از آن از زمان امپراتوری روم رایج بوده است.
لئوناردو به علت بازرگان بودن پدرش به کشورهای بسیاری از جمله مصر و سوریه مسافرت کرد و در طول این سفرها با ریاضیات اسلامی آشنا شد. او به برتری روش‌های محاسبه مسلمانان پی برد و پس از بازگشت به زادگاه خود در سال ۱۲۰۲ حاصل آموخته‌های خود را با نوشتن لیبر آباکی به معنای کتاب حساب منتشر ساخت.
آلن تورینگ (Alan Turing)
آلن ماتیسون تورینگ ریاضیدان، منطق‌دان و رمزنگار بریتانیایی بود. تورینگ را به عنوان پدر علم محاسبه نوین و هوش مصنوعی می شناسند. تورینگ در سال ۱۹۵۰ میلادی، در مقاله‌ای معیاری برای تعیین میزان هوشمندی رایانه پیشنهاد کرد که پس از آن به آزمایش تورینگ معروف شد. این آزمایش می گوید: «سزاوارترین معیار برای هوشمند دانستن یک ماشین این است که آن ماشین بتواند انسانی را توسط یک پایانه«تله تایپ» به گونه‌ای بفریبد که آن فرد متقاعد گردد با یک انسان روبرو است». تا به حال هیچ برنامه‌ای قادر به موفقیت در این آزمون نگردیده‌است.
او با معرفی ماشین تورینگ، یک مدل ریاضی برای تحلیل توانایی‌های ذاتی الگوریتم‌ها بنیان گذاشت. به همین دلیل ماشین تورینگ یکی از عناصر اصلی در نظریه محاسبات و نظریه پیچیدگی است. جالب است بدانید، مهم‌ترین جایزه علمی رایانه به افتخار وی جایزه تورینگ نام گرفته است.
رنه دکارت (René Descartes)
رنه دکارت ریاضیدان و فیلسوف فرانسوی است که در سال ۱۵۹۶ میلادی در دکارت فرانسه به دنیا آمد و در فوریه سال ۱۶۵۰ میلادی در استکهلم سوئد از دنیا رفت. او از دانشمندان و فیلسوفان بزرگ تاریخ به حساب می‌آید و پس از مدرسه به تحصیل علم حقوق و پزشکی مشغول شد، اما بسیار علاقه داشت دانشی را فرا بگیرد که برای زندگی سودمند است و به همین دلیل به جهانگردی پرداخت.
پس از مدتی، دکارت به فکر یکی‌ساختن همه علوم افتاد. در شب دهم نوامبر سال ۱۶۱۹ میلادی، او سه رویا دید و آنها را چنین تعبیر کرد که «روح حقیقت او را برگزیده و از او خواسته تا همه دانش‌ها را به صورت علم واحدی درآورد.» دکارت قانون شکست نور را در علم فیزیک کشف کرد و در ریاضیات و هندسه هندسه تحلیلی را بنا نهاد.
دکارت در ابتدا برای دستیابی به معرفت یقینی، از خود پرسید: آیا اصل بنیادینی وجود دارد تا بتوانیم بدون هیچ شکی همه دانش و فلسفه را بر آن بنا کنیم؟ برای این منظور، دکارت لازم دانست به همه چیزشک کند. همین باعث شد در دانسته‌های خود تجدید نظر کند. این شک های مشهور دکارت تا جایی پیش رفت که به وجود جهان خارج نیز شک کرد و گفت: از کجا معلوم که من در خواب نباشم؟ شاید این طور که من حس یا فکر می‌کنم یا به من گفته‌اند، نباشد و همه اینها مانند آنچه در عالم خواب بر من حاضر می‌شود، خیالات محض باشد! اصلا شاید شیطانِ پلیدی در حال فریب دادن من است و جهان را به این صورت برای من نمایش می‌دهد؟
اما او سر انجام به اصل تردید ناپذیری که به دنبالش بود، رسید. این اصل این بود: من می‌توانم در همه چیز شک کنم، اما در این واقعیت که شک می‌کنم، نمی‌توانم تردیدی داشته باشم. بنابراین شک کردن من امری یقینی است و از آنجا که شک، یک نحوه از حالات اندیشه و فکر است، پس واقعیت این است که من می‌اندیشم. چون شک می‌کنم، پس فکر دارم و چون می‌اندیشم، پس کسی هستم که می‌اندیشم. در نهایت، دکارت این اصل را به این صورت بیان کرد: «من می اندیشم، پس هستم.»
به گفته دکارت، تصور خدا در ذات ماست؛ خدا خودش این تصور را قبل از اینکه به این دنیا بیاییم، در ما قرار داده‌است.
اقلیدوس (Euclid)
اقلیدوس حدود ۳۰۰ سال پیش از میلادی مسیح زندگی می کرده است و او را پدر علم هندسه می دانند. او یونانی و نویسنده موفق‌ترین کتاب درسی تاریخ، اصول (Elements) است. کتاب اصول ۱۳ مقاله و ۴۶۵ قضیه راجع به هندسه، نظریه اعداد و جبر مقدماتی دارد. در کتاب اصول، اقلیدس همه دستاوردهای پیشینیان در هندسه را گرد آورده و به شکلی نو نظم بخشیده و از خود نیز چیزهایی به آن افزوده است.
هندسه اقلیدسی بر چند اصل ساده و بدیهی استوار است و تمام قضایای هندسی از آنها نتیجه گرفته می‌شود؛ به گونه‌ای که هر قضیه ثابت‌کننده قضیه پس از خود باشد. افزون بر هندسه مسطحه، فصل‌هایی از کتاب هم به جبر، نظریه اعداد و هندسه فضایی اختصاص یافته است.
شیوه ابتکاری اقلیدس در تالیف «اصول» بسیار مورد توجه دیگر ریاضیدانها قرار گرفت و پس از کوتاه مدتی، این کتاب به عنوان مرجع اصلی آموزش هندسه پذیرفته شد. باید بدانید، اقلیدس عکس قضیه فیثاغورث را مطرح کرده است که اگر در یک مثلث مجذور یک ضلع برابر مجموع مجذورهای دو ضلع دیگر باشد، زاویه بین آن دو ضلع، زاویه قائمه است.
گئورگ فردریش برنهارد ریمان (G. F. Bernhard Riemann)
گئورگ فردریش برنهارد ریمان ریاضیدان آلمانی بود که کارهایش در زمینه آنالیز و هندسه دیفرانسیل پایه ریاضی نظریه نسبیت عام شد. او در سپتامبر سال ۱۸۲۶ میلادی به دنیا آمد و در ژوئن سال ۱۸۶۶ میلادی از دنیا رفت.
مهم‌ترین فرضیه ریمان این بود که از یک نقطه فرضی نمی‌توان خطی به موازات خط دیگر رسم کرد. این فرضیه اساس هندسه نااقلیدسی را بنیان نهاد. تحقیقات وی در مورد اعداد اول بسیار نیز بسیار جالب توجه است.
ریمان یکی از خوشنام تریم ریاضیدان های مشهور قرن ۱۹ میلادی است.
کارل فردریش گاوس (Carl Friedrich Gauss)
کارل فریدریش گاوس ریاضیدان بزرگ آلمانی است. او به عنوان یکی از برترین ریاضیدانان همه ادوار شناخته شده است و شاید بتوان گفت که برترین آن‌هاست. به دلیل تحقیقات و دستاوردهای بی‌مانند و بی‌شمار گاوس، به او لقب «شاهزاده ریاضیدانها» را داده‌اند. گاوس نیز ریاضیات را «ملکه علوم» می دانست.
گاوس در خانواده‌ای محروم در شهر براونشوایگ در ٣٠ آوریل ١٧٧٧ زاده شد. نبوغ گاوس از دوران کودکی آشکار شد. گفته می‌شود که هوش سرشار او زمانی آشکار شد که در سه سالگی اشتباهی را که پدرش در محاسبه دارایی‌ها بر روی کاغذ انجام داده بود در ذهنش تصحیح کرد. داستان دیگری که درباره هوش بسیار او گفته می‌شود آن است که آموزگارش، در دبستان، برای سرگرم کردن شاگردان به آنان گفت اعداد بین ۱ تا ۱۰۰ را با هم جمع کنند؛ گاوس خردسال پاسخ درست را تنها در چند ثانیه با به کارگیری یک بینش ریاضیاتی چشمگیر به دست آورد. راهکار او این بود: با جمع کردن دو به دو عبارت‌ها از دو سر فهرست شماره‌ها، پاسخ هر یک از این جمع‌ها برابر خواهد شد.
در حالی که هنوز یک نوجوان بود، گاوس به اکتشافات چشمگیری دست یافت از جمله روش کمترین مربعات برای اداره داده‌های تجربی. در ٣٠ مارس ١٧٩۶ او در سن ١٩ سالگی با نشان دادن اینکه یک ١٧-ضلعی باقاعده توسط پرگار و خط‌کش نا مدرج قابل رسم است توانست مشکلی را حل کند که ٢٠٠٠ سال قبل از آن فکر اقلیدس را مغشوش کرده بود.
گاوس در رساله دکترا خود قضیه اساسی جبر را اثبات نمود. این قضیه مهم می‌گوید که هر چندجمله‌ای درجه n، با به شمار آوردن ریشه‌های تکراری، دارای n جواب است. در ١٧٩٩، گاوس ثابت کرد که C اعداد مختلط یک میدان بسته جبری است. این امر در آن زمان بسیار مهم بود و از این روی قضیه اساسی جبر نام‌گذاری شده است.
لئونارد اویلر (Leonhard Euler)
لئونارد اویلر ریاضیدان و فیزیکدان برجسته سوئیسی بود. او در آوریل سال ۱۷۰۷ میلادی به دنیا آمد و در سپتامبر سال ۱۷۸۳ میلادی نیز از دنیا رفت. او یکی از برجسته‌ترین ریاضیدانان سده ۱۸ و یکی از بزرگترین دانشمندان تمام دوران شناخته شده است.
او کشف‌های بسیار مهمی در زمینه‌های حساب دیفرانسیل و انتگرال و نظریه گراف داشته است. اویلر همچنین اصلاحات مهمی در زمینه‌های تجزیه و تحلیل ریاضی مانند مفهوم تابع ریاضی انجام داده‌است.
اویلر همچنین برای کارهای خود در مکانیک، دینامیک سیالات، اپتیک و نجوم شهرت دارد.
اویلر همچنان به مطالعات ریاضی خود ادامه می‌داد و رفقایش او را روح آنالیز ریاضی می‌دانستند. آراگو در باره اویلر چنین گفته‌است:اویلر با همان سهولتی که انسان نفس می‌کشد محاسبات ریاضی را انجام می‌دهد.
اویلر به معنای واقعی یک هندسه‌دان واقعی بود. در کار او ریاضیات بستگی نزدیکی با کاربرد سایر علوم با مسایل فناوری و زندگی عمومی داشت. در آثار ریاضی اویلر تحلیل ریاضی جایگاه نخست را دارد؛ هفده جلد از مجموعه آثار او در این زمینه‌است. او با کشفیات متعدد به تحلیل ریاضی کمک کرد. نحوه عرضه آن در کتابهای درسی خود را منظم ساخت در بنیادگذاری رشته‌های متعدد ریاضی نظیر حساب جامع و فاضل تغییرات، نظریه معادلات دیفرانسیل، نظریه مقدماتی توابع متغیرهای مختلط و نظریه توابع خاص بی اندزه کمک کرد. وی بسیاری از قراردادهای کنونی علایم ریاضی را به وجود آورد.
ریاضیدانان ایرانی:
خواجه نصیرالدین طوسی
محمد بن حسن جهرودی طوسی مشهور به خواجه نصیرالدین طوسی در تاریخ 15 جمادی الاول 598 هجری قمری در طوس ولادت یافته است. او به تحصیل دانش علاقه زیادی داشت و از دوران کودکی جوانی در علوم ریاضی و نجوم و حکمت سرآمد شدو از دانشمندان معروف زمان خود گردید طوسی یکی از سرشناس ترین و با نفوذترین چهره های تاریخ فکری اسلامی است علوم دینی و علوم عملی را زیر نظر پدرش و منطق و حکمت طبیعی را نزد خالویش بابا افضل ایوبی کاشانی آموخت تحصیلاتش را در نیشابور به اتمام رسانید و در آنجا به عنوان دانشمندی برجسته شهرت یافت خواجه نصیرالدین طوسی را دسته ای از دانشوران خاتم فلاسفه ای و گروهی او را عقل حادی عشر(یازدهم) نام نهاده اند. علامه حلی که یکی از شاگردان خواجه نصیرالدین طوسی می باشد در باره استادش چنین می نویسد: خواجه نصیرالدین طوسی افضل عصر ما بود واز علوم عقیله و نقلیه مصنفات بسیار داشت او اشراف کسانی است که ما آنها را درک کرده ایم. خدا نورانی کند ضریح او را. در خدمت او الهیات، شفای ابن سینا و تذکره ای در هیات را که از تالیفات خود آن بزرگوار است قرائت کردم. پس او را اجل مختوم دریافت و خدای روح او را مقدس کناد نصیرالدین زمانی پیش از سال 611 در مقال پیشروی مغولان به یکی از قلعه های ناصرالدین محتشم فرمانروای اسماعیلی پناه برد این کار به وی امکان داد که برخی از آثار مهم اخلاقی، منطقی، فلسفی و ریاضی خود از جمله مشهورترین کتابش اخلاق ناصری را به رشته تحریر درآورد وقتی که هولاکو به فرمانروایی اسماعیلیان در سال 635 پایان داد طوسی را در خدمت خود نگاه داشت و به او اجازه داد که رصدخانه بزرگی در مراغه ایجاد کند که شروع آن از سال 638 بود برای کمک به رصدخانه][ علاوه بر کمکهای مالی دولت اوقاف سراسر کشور نیز در اختیار خواجه گذاره شده بود که از عشر«یک دهم» آن جهت امر ««رصدخانه و خرید وسایل و اسباب و آلات و کتب استفاده می نمود در نزدیکی رصدخانه کتابخانه بزرگی ساخته شده بود که حدود 400000 جلد کتب نفیس جهت استفاده دانشمندان و فضلا قرارداده بود که از بغداد و شام و بیروت و الجزیره بدست آورده بودند در جوار رصدخانه یک سرای عالی برای خواجه و جماعت منجمین ساخته بودند و مدرسه علمیه ای جهت استفاده طلاب دانشجویان. این کارها مدت 13 سال به طول انجامید تا اینکه ایلخان هولاکوی مغول در سال 663 درگذشت. لیکن خواجه تا آخرین دقایق عمر خود اجازه نداد که خللی در کار آنجا رخ دهد و کوشش بسیار نمود که آن رصدخانه و کتابخانه از بین نرود.
خوارزمی
خوارزمی ابو جعفر محمد بن موسی از دانشمندان بزرگ ریاضی و نجوم می باشد از زندگی خوارزمی چندان ا طلاع قابل اعتمادی در دست نیست الا اینکه وی در حدود سال 780 میلادی در خوارزم(خیوه کنونی) متولد شد شهرت علمی وی مربوط به کارهایی است که در ریاضیات مخصوصاٌ در رشته جبر انجام داده به طوری که هیچیک از ریاضیدانان قرون وسطی مانند وی در فکر ریاضی تاثیر نداشته اند اجداد خوارزمی احتمالاٌ اهل خوارزم بودند ولی خودش احتمالاٌ از قطر بولی ناحیه ای نزدیک بغداد بود. به هنگام خلافت ماموی عضو دارالحکمه که مجمعی از دانشمندان در بغداد به سرپرستی مامون بود، گردید خوارزمی کارهای دیونانتوس را در رشته جبر دنبال کرد و به بسط آن پرداخت خود نیز کتابی در این رشته نوشت.
ابوریحان بیرونی
ابوریحان محمد بن احمد بیرونی از دانشمندان بزرگ ایران در علوم حکمت و اختر شناسی و ریاضیات و تاریخ و جغرافیا مقام شامخ داشت، در سال 326 هچری قمری در حوالی خوارزم متولد شده و از این جهت به بیرونی یعنی خارج خوارزم معروف شده. هیچ اطلاعی در باره اصل و نسب و دوره کودکی بیرونی در دست نیست. نزد ابو نصر منصور علم آموخت در 17 سالگی از حلقه ای که نیم درجه به نیم درجه مدرج شده بود، استفاده کرد تا ارتفاع خورشیدی نصف النهار رادرکاث رصد کند، و بدین ترتیب عرض جغرافیایی زمینی آن را استنتاج نماید چهار سال بعد برای اجرای یک رشته از این تشخیص ها نقشه هایی کشید و حلقه ای به قطر 15 ذراع تهیه کرد. در 9 خرداد 376 بیرونی ماه گرفتگی(خسوفی)رادرکاث رصد کرد و قبلاٌ با ابوالوفا ترتیبی داده شده بود که او نیز در همان زمان همین رویداد را از بغداد رصد کن. اختلاف زمانی که از این طرق حاصل شد به آنان امکان داد که اختلاف طول جغرافیایی میان دو ایستگاه را حساب کنند وی همچنین با ابن سینا فیلسوف برجسته و پزشک بخارایی به مکاتبات تندی در باره ماهیت و انتقال گرما و نور پرداخت در دربار مامون خوارزمشاهی قرب و منزلت عظیم داشته چند سال هم در دربار شمس المعالی قابوس بن وشمگیر به سر برده، در حدود سال 404 هجری قمری به خوارزم مراجعت کرده، موقعی که سلطان محمود غزنوی خوارزم را گرفت در صدد قتل او برآمد و به شفاعت درباریان از کشتن وی در گذشت و او را در سال 408 هجری با خود به غزنه برد در سفر محمود به هندوستان، ابوریحان همراه او بود و در آنجا با حکما و علماء هند معاشرت کرد و زبان سانسکریت را آموخت ومواد لازمه برای تالیف کتاب خود موسوم به تحقیق ماللهند جمع‌آوری کرد.
ابوالوفا محمد بوزجانی
ابوالوفا محمد بوزجانی یا ابوالوفا محمد بن محمد بن یحیی بن اسماعیل بن عباس (۳۲۸-۳۸۸ هجری قمری) ریاضیدان و منجم بزرگ ایرانی است در دوران طلایی اسلام؛ که حدود هزار سال پیش در روستای بوژگان تربت جام زاده شد.او تحصیلات ریاضی خود را نزد خانواده آموخت و در سال ۳۴۸ به عراق که در آن زمان پایتخت خلافت شرقی بود، سفر کرد و تا پایان عمرش در آنجا زندگی کرد.در عراق بصورت آخرین نمایندهٔ برجستهٔ مکتب ریاضی-نجومی در آمد و به تالیف کتابهای مهم خود پرداخت و با همکارانش در رصدخانهٔ بغداد به رصد مشغول شد.
غیاث‌الدین جمشید کاشانی
غیاث‌الدین جمشید کاشانی (۷۹۰-۸۳۲ قمری/۱۳۸۸-۱۴۲۹ میلادی) زبردست‌ترین حساب‌دان و آخرین ریاضیدان برجسته‌ی دوره‌ی اسلامی و از بزرگترین مفاخر تاریخ ایران به شمار می‌آید. وی به تکمیل و تصحیح روش‌های قدیمی انجام چهار عمل اصلی حساب پرداخت و روش‌های جدید و ساده‌تری برای آنها اختراع کرد. در واقع، کاشانی را باید مخترع روش‌های کنونی انجام چهار عمل اصلی حساب (به ویژه ضرب و تقسیم) دانست. کتاب ارزشمند وی با نام مفتاح الحساب کتابی درسی، درباره‌ی ریاضیات مقدماتی است و آن را از حیث فراوانی و تنوع مواد و مطالب و روانی بیان سرآمد همه‌ی آثار ریاضی سده‌های میانه می‌دانند.
مریم میرزاخانی
مریم میرزاخانی (۱۳ اردیبهشت ۱۳۵۶ – ۲۴ تیر ۱۳۹۶) ریاضیدان ایرانی-آمریکایی و استاد دانشگاه استنفورد بود. میرزاخانی در سال ۲۰۱۴ به خاطر کار بر «دینامیک و هندسه سطوح ریمانی و فضاهای پیمانه‌ای آنها» برندهٔ مدال فیلدز شد، که بالاترین جایزه در ریاضیات است. وی تنها زن و تنها ایرانی برندهٔ مدال فیلدز است.
زمینهٔ تحقیقاتی او مشتمل بر نظریه تایشمولر، هندسه هذلولوی، نظریه ارگودیک و هندسه هم‌تافته بود.
مریم میرزاخانی در دوران تحصیل در دبیرستان فرزانگان تهران، برندهٔ مدال طلای المپیاد جهانی ریاضی در سال‌های ۱۹۹۴ (هنگ‌کنگ) و ۱۹۹۵ (کانادا) شد و در این سال به‌عنوان نخستین دانش‌آموز ایرانی نمرهٔ کامل را به دست آورد. وی نخستین دختری بود که در المپیاد ریاضی ایران طلا گرفت و به تیم المپیاد ریاضی ایران راه یافت؛ و نخستین دانش آموز ایرانی بود که دو سال مدال طلا گرفت. او سپس در سال ۱۹۹۹ مدرک کارشناسی خود را در رشتهٔ ریاضی از دانشگاه شریف و دکتریِ خود را در سال ۲۰۰۴ از دانشگاه هاروارد به سرپرستی کورتیس مک‌مولن، از برندگان مدال فیلدز، گرفت.
از مریم میرزاخانی به‌عنوان یکی از ده ذهنِ جوان برگزیدهٔ سال ۲۰۰۵ از سوی نشریهٔ پاپیولار ساینس در آمریکا و ذهن برتر در رشتهٔ ریاضیات تجلیل شد. میرزاخانی برنده جوایزی چون جایزه ستر از انجمن ریاضی آمریکا در سال ۲۰۱۳ و جایزهٔ کلی بود. وی از یازدهم شهریورماه ۱۳۸۷ (اول سپتامبر ۲۰۰۸) در دانشگاه استنفورد استاد دانشگاه و پژوهشگر رشتهٔ ریاضیات بود. پیش از این، او استاد دانشگاه پرینستون بود.
