خمیازه کشیدن تنها به معنای خستگی و خواب نمی باشد بلکه برای تنظیم دمای مغز و همچنین اکسیژن رسانی به بدن است. خمیازه کشیدن با دهان باز باعث می شود اکسیژن بیشتری به بدن برسد و باعث سر حالی مغز میشود، نفس عمیق میزان هوشیاری شما را بالا میبرد. که در ادامه مطلب علت و مزایای آن را می خوانید.
خمیازه کشیدن و مزایای آن
علت خمیازه کشیدن چیست؟
علت خمیازه فقط خستگی و سر رفتن حوصله است. در قرن چهارم بقراط علت این عمل را روشی برای خروج هوای بد یا همان دی‌اکسیدکربن از بدن و بهبود رسیدن جریان اکسیژن به مغز می‌دانست و آن را به‌عنوان تشخیص تب نیز تعریف می‌کرد. از آن زمان تاکنون علم تغییرات و پیشرفت‌های گسترده‌ای کرده است، اما همچنان کلید حل برخی ناشناخته‌ها و موضوعات پیدا نشده است. دلایل احتمالی این موضوع می‌تواند ریشه در موارد زیر داشته باشد:
۱. خواب‌آلودگی
وقتی خسته هستیم، معمولا زیاد خمیازه می‌کشیم. برخی معتقدند علت این خمیازه‌ها ایجاد محرکی برای خوابیدن است. هر چند برای این عقیده شواهد علمی خاصی وجود ندارد، اما در بیشتر مواقع هنگام خستگی و خواب آلودگی خمیازه‌ها دست از سرمان برنمی‌دارند.
۲. بی‌حوصلگی
در هنگام بی حوصلگی یا زمانی که موقعیتی خسته‌کننده را تجربه می‌کنیم، شروع به خمیازه کشیدن می‌کنیم.
۳. مشاهده‌ی خمیازه کشیدن شخص دیگر
یک علت خمیازه کشیدن، مشاهده‌ی شخص دیگری است که خمیازه می‌کشد. حال علت اینکه شخصِ دیگر چرا خمیازه می‌کشد، ممکن است یکی از همین هفت مورد باشد.
۴. دلایل شیمیایی
آندروژن نیز مانند تستوسترون، اکسی‌توسین (یکی از انواع هورمون شادی) و برخی از داروها از قبیل پروزاک یا همان فلوکستین و سایر داروهای ضد افسردگی می‌توانند موجب افزایش بسامد خمیازه کشیدن شوند. نظریه‌هایی نیز مبنی‌بر چرایی خمیازه کشیدن مطرح شده است که شواهد علمی دقیقی آنها را حمایت و تأیید نمی‌کنند. در هر حال صحبت از آنها خالی از لطف نخواهد بود:
۵. مکانیزم حفاظت از گوش
یکی از دلایل خمیازه، تنظیم و ایجاد تعادل میان فشار هوای درون و بیرون گوش است و این کار ازطریق باز شدن شیپور استاش درون گوش انجام میشود. به‌نظر نمی‌رسد که این روش چندان کامل و دقیق باشد. البته ایجاد تعادل فشار هوا میان گوش داخلی و هوای بیرون از آن به روش‌های دیگری مانند جویدن آدامس یا نوشیدن بهتر انجام میشود.
۶. تنظیم دمای مغز
بعضی از مشاهدات نشان می‌دهد که قرار دادن کیسه‌ی یخ یا آب گرم روی پیشانی می‌تواند بر احتمال خمیازه کشیدن تأثیر بگذارد. کیسه یخ با افزایش انگیختگی و تحریک مغز مانع از افزایش تعداد خمیازه‌ها میشود و آب گرم دقیقا عکس آن عمل می‌کند. ساعت بیولوژیک بدن نیز در خمیازه کشیدن نقش دارد.
۷. واکنش به کاهش اکسیژن
عقیده دیگری نیز درباره خمیازه کشیدن وجود دارد. براساس این باور، وقتی میزان اکسیژن بدن کم میشود و کربن‌دی‌اکسید افزایش می‌یابد، به خمیازه کشیدن نیاز پیدا می‌کنیم. البته هیچ اثبات علمی برای این موضوع وجود ندارد. نکته مهم درباره خمیازه کشیدن این است که کاملا غیرارادی صورت می‌گیرد و نوعی واکنش ناخودآگاه است که به‌طور خودخواسته قادر به انجام آن نیستیم؛ درست مانند پریدن پا زمانی‌که برای بررسی رفلاکس عصبی، به ناحیه‌ی زانو، ضربه وارد میشود. پرش پا اصلا و ابدا تحت کنترل ما نیست و نوعی واکنش سریع به‌حساب می‌آید اما واکنش‌ها و اصطلاحا رفلاکس‌هایی که به مدت زمان بیشتری برای بروز نیاز دارند، سخت‌تر بازتولید و تکرار می‌شوند.
آیا خمیازه‌ها انواع مختلفی دارند؟
شاید تاکنون دقت نکرده باشید که این عکس‌العمل غیرارادی در بدن ما انواع متفاوتی دارد. مثلا:
از راه بینی: گاهی در مرحله‌ی بیرون دادن نفس حین خمیازه لب‌هایمان را می‌بندیم و درواقع ازطریق بینی خمیازه می‌کشیم.
با چشم باز: وقتی خمیازه می‌کشیم، معمولا چشم‌مان را تنگ می‌کنیم یا خودبه‌خود بسته می‌شوند. حال اگر سعی کنیم چشم‌مان را باز نگه داریم، خمیازه را متوقف خواهیم کرد. بسته شدن و تنگ کردن چشم گویی محرکی برای خمیازه کشیدن است.
فشار دادن دندان‌‌ها: گاهی‌اوقات نیز وقتی خمیازه می‌کشیم، هنگام دَم، دندان‌‌ها روی هم قرار می‌گیرند و فشرده می‌شوند. این فشار باعث میشود تا خمیازه‌ای به‌درستی انجام نشود.
مزایای خمیازه کشیدن چیست؟
به‌نظر می‌رسد مزایایی نیز در خمیازه کشیدن وجود دارد. مثلا همان‌طور که قبلا گفته شد:
ازطریق خمیازه امکان ایجاد تعادل بین فشار درون و بیرون گوش به‌وجود می‌آید؛به کمک این عکس‌العمل می‌توانیم، خیلی از حرف‌ها را به‌شکلی غیرمستقیم بزنیم. مثلا وقتی کسی بی‌وقفه حرف می‌زند و حوصله‌مان را سر میبرد، با ابراز این عکس‌العمل ناخودآگاه به او نشان می‌دهیم که دیگر حوصله شنیدن حرف‌هایش را نداریم. البته در مواردی نیز شاید این واکنش به ضررمان تمام شود.
از سوی دیگر خمیازه هنگام خواب‌آلودگی محرکی برای هوشیاری است. این هوشیاری نیز نتیجه‌ی تحریک گیرنده‌های شریان‌ها و شاهرگ‌های موجود در ناحیه‌ی گردن است.
برخی نظریه‌ها می‌گویند که خمیازه کشیدن باعث میشود شش‌ها عملکرد بهتری داشته باشند.
خمیازه باعث تجدید ماده‌ی فعال سطحی در شش‌ها میشود و تنفس بهتر صورت می‌گیرد.
موادی که در لوزه‌ها مانده‌اند نیز با این عمل خارج می‌شوند.
خمیازه مسری است؟
خمیازه حالت مسری دارد. شاید برای‌تان پیش آمده باشد که با مشاهده فردی که خمیازه می‌کشد، شما نیز خمیازه بکشید. محرک‌های اصلی در خمیازه به این شکل هستند:
مشاهده‌ی کسی که خمیازه می‌کشد؛
مشاهده‌ی تصویر کسی که خمیازه می‌کشد؛
شنیدن صدای خمیازه کشیدن شخص دیگر.
تجربه نشان می‌دهد که این واکنش غیرارادی بدن در میان گروه‌هایی با هم‌بستگی اجتماعی بیشتر، حالت مسری‌تری دارد. مثلا اگر در محل کار، همکارتان خمیازه بکشد، به‌احتمال زیاد شما نیز این کار را تکرار می‌کنید. نکته‌ی جالب این است که کودکان زیر ۵ سال به‌دلیل نداشتن تجربه‌ی روابط اجتماعی، دچار خمیازه مسری نمی‌شوند.
تأثیرات اجتماعی خمیازه کشیدن چیست؟
برخی دانشمندان معتقدند که خمیازه کشیدن نوعی عملکرد تأکیدی مبتنی‌بر درک و کنترل احساسات است. این موضوع با بررسی افرادی با میل کمتر برای خمیازه کشیدن پیگیری شد؛ مثلا افرادی که دچار اسکیزوفرنی یا اوتیسم بودند، در زمان بهبودی حال‌شان، بیشتر خمیازه می‌کشیدند.
نظریه دیگر بیان می‌کند که خمیازه نوعی حالت ذهنی را در قالب ارتباطات غیرکلامی نشان می‌دهد. خمیازه کشیدن نشان‌دهنده سر رفتن حوصله و خواب‌آلودگی است و در محیط‌های اجتماعی غیرمحترمانه به‌شمار می‌آید. علاوه‌براینها می‌تواند نشان از گرسنگی و استرس خفیف هم باشد. دفعه‌ی بعدی که خمیازه کشیدید، سعی کنید به عوامل نام‌برده بیشتر دقت کنید و ببینید علت خمیازه شما چیست؟
