چه نوع کربوهیدرات مصرف کنیم؟
بعنوان یک متخصص تغذیه، اغلب از من خواسته می‌شود که تفاوت بین کربوهیدرات‌های ساده و پیچیده را توضیح دهم. در حالیکه بسیاری از مردم شنیده‌اند که کربوهیدرات‌های پیچیده بهتر از کربوهیدرات‌های ساده هستند، اما اغلب مشخص نیست که این دو، چه فرقی دارند و چرا تفاوت‌های بین این دو نوع کربوهیدرات روی سلامتی تاثیر می‌گذارد.
سه نوع کربوهیدرات وجود دارد: نشاسته، قند، و فیبر.
نشاسته و قند، منبع اصلی انرژی بدن شما را تامین می‌کنند. همه‌ی آنها از کربن، هیدروژن و اکسیژن تشکیل شده‌اند که به شکل واحدهای تکی می‌باشد. قندها فقط شامل یک یا دو عدد از این واحدها هستند و ساده به حساب می‌آیند، در حالیکه نشاسته‌ها و فیبرها، تعداد زیادی واحد قندی دارند که باعث می‌شود پیچیده محسوب گردند.
کربوهیدرات‌های ساده
قندها می‌توانند بطور طبیعی و مصنوعی در غذاها وجود داشته باشند، اما بدن شما نمی‌تواند این منابع را از هم تشخیص دهد. وقتی مردم در مورد قند صحبت می‌کنند، به احتمال زیاد منظورشان قند مصرفی معمولی است که ساکارز (یک قند دو واحده) می‌باشد. قند معمولی مصرفی، به یک گروه بزرگ‌تر از قندها به نام کربوهیدرات‌های ساده تعلق دارد.
کربوهیدرات‌های ساده شامل مونو ساکاریدها (قندهای تک واحده) و دی ساکاریدها (قندهای دو واحده) هستند. مونوساکاریدها شامل گلوکز، فروکتوز و گالاکتوز هستند. این قندها می‌توانند مستقیما جذب شوند و برخلاف دی ساکاریدها و پلی ساکاریدها، به تجزیه‌ی بیشتر توسط آنزیم‌ها نیاز ندارند.
از نظر شیمیایی دی ساکاریدها زمانی تشکیل می‌شوند که دو مونوساکارید برای ایجاد یکی از موارد زیر با هم ترکیب شوند:
- لاکتوز: گلوکز و گالاکتوز
- ساکارز: گلوکز و فروکتوز
- مالتوز: گلوکز و گلوکز
ساکارز که همان قند مصرفی است، بطور طبیعی در میوه‌ها، غلات و سبزیجات مختلف وجود دارد. لاکتوز نیز یک قند طبیعی است و در شیر و سایر محصولات لبنی وجود دارد. مالتوز بطور طبیعی وقتی تشکیل می‌شود که نشاسته‌ها از کربوهیدرات‌های پیچیده به قندهای ساده تجزیه شوند.
کربوهیدرات‌های پیچیده
فیبر و نشاسته، پلی ساکارید هستند، یعنی از تعداد زیادی واحدهای قند تشکیل شده‌اند و شبیه یک زنجیره‌ی طولانی هستند. غذاهای گیاهی از جمله غلات، سیب‌زمینی و حبوبات، حاوی نشاسته می‌باشند.
همه‌ی کربوهیدرات‌ها بجز فیبر، هنگام هضم توسط بدن شما، به مونو ساکاریدها تجزیه می‌شوند. بدن شما آنها را به قندهای ساده تجزیه می‌کند تا بتوانند جذب جریان خون شما شوند و به سلول‌ها انتقال یابند، و سپس به انرژی تبدیل شوند.
فیبر چطور؟ فیبردر دستگاه گوارش شما بطور کامل تجزیه نمی‌شود و مقداری از آن، در بدن، بطور کامل و دست نخورده باقی می‌ماند، زیرا شما آنزیم لازم برای تجزیه‌ی آن را ندارید. این مسئله به سلامتی شما کمک می‌کند.
چه تفاوتی دارند؟
در مورد سلامت شما، تفاوت اصلی در این است که قند از کجا می‌آید. بدن شما نمی‌تواند تفاوت بین منابع قند را تشخیص دهد و به محض اینکه آن قند، تجزیه و جذب شود، غذایی که این قند از آن سرچشمه گرفته، تاثیر بسیار زیادی روی سلامت کلی شما می‌گذارد. این، بعلت خاصیت مواد مغذی دیگری است که ممکن است در غذاهای مصرفی شما باشد.
از آنجا که کربوهیدرات‌های پیچیده از غذاهایی بر پایه‌ی گیاه بدست می‌آیند، می‌دانیم که آن غذاها علاوه بر کربوهیدرات، حاوی مواد مغذی مفید بسیاری هستند از جمله ویتامین‌ها، مواد معدنی و آنتی اکسیدان‌ها.
این کربوهیدرات‌های پیچیده به قندهای ساده تجزیه می‌شوند. با اینحال برخی از قندهای ساده‌ای که به غذاها افزوده می‌شوند، هیچ ماده‌ی مغذی مفیدی ندارند. بعنوان مثال، فروکتوز که در آبنبات، نوشابه و سایر شیرینی‌ها وجود دارد، فاقد مواد مغذی برای افزایش سلامتی است. اما فروکتوز در میوه هم وجود دارد.
با وجود آنکه هر دو ماده‌ی غذایی فروکتوز دارند، واضح است که میوه انتخاب سالم‌تری است، زیرا فقط از کربوهیدرات‌های ساده ساخته نشده است، بلکه حاوی فیبر، ویتامین‌ها و آنتی اکسیدان‌ها نیز هست. فیبر موجود در میوه، به کاهش سرعت هضم کربوهیدرات کمک می‌کند. به همین دلیل است که قند خون شما بعد از خوردن میوه‌های پر فیبر به اندازه‌ی وقتی که نوشابه یا آبنبات می‌خورید، بالا نمی‌رود.
سبزیجات و غلات نیز علاوه بر نشاسته، حاوی برخی قندهای ساده هستند که اغلب به شکل ساکارز است، اما آنها مقدار زیادی ویتامین، مواد معدنی و آنتی اکسیدان نیز دارند که هیچ یک از آنها در آبنبات، نوشابه و سایر شیرینی‌های حاوی ساکارز، وجود ندارند.
سخن پایانی
وقتی می‌توانید انتخاب کنید، باید کربوهیدرات‌های پیچیده مانند آنهایی که در سبزیجات، غلات کامل و حبوبات هستند را بیشتر از کربوهیدرات‌های ساده انتخاب کنید. کربوهیدرات‌های پیچیده، منبع انرژی پایدارتری فراهم می‌کنند و باعث افزایش کمتری در قند خون شما می‌شوند. همچنین غذاهایی که در آنها کربوهیدرات‌های پیچیده وجود دارد، تعداد زیادی مواد مغذی مفید دیگر نیز دارند.
