مناسب ترین زمان انجام ارتودنسی چه موقع است؟
دكتر سید مهدی هاشمی، متخصص ارتودنسی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی زاهدان به این سوالات پاسخ میدهند.
آیا ارتودنسی فقط مخصوص کودکان و نوجوانان است؟
امروزه تجهیزات مورد استفاده در تكنیكهای ارتودنسی، بسیار كوچك و نامحسوس شدهاند. براكتهای فلزی، براکتهای سرامیكی رنگ دندان و براكتهایی كه از سمت زبان به دندان متصل میشوند مشكلات متعاقب درمان ارتودنسی را برای دندانها به حداقل رساندهاند. نامحسوس شدن ابزار و نتایج بهترو مشكلات كمتر سبب شد سن مراجعان ارتودنسی هم افزایش یابد و دیگر فقط كودكان و نوجوانان به عنوان تنها گروه درمانی به متخصصان ارتودنسی مراجعه نمیكنند و امروزه مراجعان بالای 30 سال هم داریم.
سنین طلایی درمان ارتودنسی چیست؟
به طور كلی بهترین زمان درمان ارتودنسی 12تا 14 سالگی است. این زمانی است كه دندانهای دائمی رویش پیدا كردهاند و دیگر دندانهای شیری در دهان وجود ندارند. در این سنین میتوان از رشد طبیعی بدن استفاده كرد زیرا استخوانها آنقدر محكم و سخت نشدهاند و عموما كار روی دندانها در این سنین بسیار آسانتر است. اما محدودههای سنی جزئیتری هم برای درمانهای ارتودنسی داریم.
کسی که به سنین میانسالی رسیده هم میتواند برای درمان ارتودنسی مراجعه کند؟
اگر مشكل بیمار تنها نامرتب بودن دندانهایش باشد و مشكلات فكی و صورتی نداشته باشد، محدودیت سنی برای درمان وجود ندارد البته به شرطی كه وضعیت سلامت لثهها و دندانهایش مناسب باشد. گاهی فرد تا سنین بالا مثلا 50 سالگی حداقل 20 دندان سالم دارد و لثههای وی نیز از سلامتی کافی برخوردار است. این فرد به راحتی میتواند درمان ارتودنسی را با هدف ردیف كردن دندانها انجام دهد. البته باید به این نکته هم توجه داشت که هرچه سن بالاتر میرود استخوانها هم محكمتر میشوند، ریشههای دندانها شكل میگیرند و دندانها در دهان سختتر جابهجا میشوند و در نتیجه طول درمان بلند مدتتر و نتیجه درمان دیرتر حاصل میشود. بر عكس در سنین پایینتر دندانها به آسانی جابهجا میشوند، طول درمان كوتاهتر است. به علاوه ریشههای دندانها هم آسیب كمتری میبینند.
جدیدا تنوع براکتهای ارتودنسی بالا رفته، درباره انواع براکتها توضیح دهید.
با افزایش سن، بیمار نیاز به براکتهای مخفیتری دارد. ابتدا براکتهای پلاستیکی، سپس کامپوزیتی و امروزه براکتهای سرامیکی تولید شدهاند. براکتهای پلاستیکی و کامپوزیتی به راحتی تغییر شکل میدهند و اتصال آنها به دندان نیز ضعیف است. در عین حال این براکتها بعد از مدتی دچار تغییررنگ میشوند. براكتهای سرامیكی به راحتی خرد و شکسته میشوند ولی براكتهای فلزی به دلیل خاصیت چكشخواری فلزات تنها تحت اثر نیروهای زیاد تغییر شکل میدهند. تكنولوژی سرامیك هنوزبه پای تكنولوژی فلزات نرسیده بنابراین ظرافت براكتهای فلزی بیشتر از براكتهای سرامیكی است. در نتیجه بهرغم اینكه براكتهای سرامیكی رنگ دندان هستند و کمتر دیده میشوند ولی از براكتهای فلزی بزرگترند. میتوان گفت امروزه بهترین نوع براكتهای سرامیكی آن دستهای هستند كه در شیارشان یك لایه فلزهم باشد.
میگویند برای افرادی که سن بالاتری دارند از روش ارتودنسی سمت زبان استفاده میشود. این روش چه ویژگیهایی دارد؟
این روش بیش از 20 سال قدمت دارد که در آن براكتها پشت دندانها قرار میگیرند و دیده نمیشوند اما به دلیل مشكلات خاص خود چندان فراگیر نشده و به ندرت استفاده میشوند. مثلا زبان بین براكتها گیر میكند و در نتیجه آسیب خواهد دید. به علاوه بر ساختار سیمها اثر میگذارد وسبب تغییر شکل آن خواهد شد که بر مرتب شدن دندانها اثر منفی دارد. دوم اینکه دندانهای فك پایین درتماس با براكتهای دندانهای فك بالا قرار میگیرند یا براكتها خیلی نزدیك به لثه قرار میگیرند که برای لثه آسیبزاست. در عین حال این براکتها بیشتر تحت تاثیر مواد غذایی سخت قرار میگیرند و آسیب میبینند. سوم اینکه در هر نوبت ملاقات، معاینه و اعمال روشهای درمانی به دلیل موقعیت این نوع ارتودنسی هم برای بیمار و هم برای متخصص بسیار دشوار است. مشکل چهارم این است كه دندانها از طرف زبان كاملا ردیف میشوند و از نمای جلو به دلیل تفاوت ضخامت دندانها نامرتب خواهند بود كه البته نمای جلویی نیز مهم است! بنابراین باید بعد از اتمام دوره درمان ارتودنسی زبانی، یك دوره ارتودنسی از سمت خارج اجرا شود تا دقت نهایی حاصل شود.
منبع : هفته نامه سلامت