زعفران ، گياهی است چند ساله كه دارای پياز می باشد این پیاز دارای غلاف قهوه ای رنگی است. اين گياه در جنوب غربی آسيا، جنوب اسپانيا و جنوب اروپا روییده می شود.
زعفران ادویه ای است با رایحه ای قوی و رنگی خاص که به ( طلای سرخ ) هم معروف است ؛ این ادویه همچنین سرشار از آنتی اکسیدان است که فواید زیادی برای سلامتی دارد اما مصرف زیاد آن هم میتواند خطراتی را به دنبال داشته باشد. در ادامه این بخش از گهر مقاله ای در رابطه با خواص و مضرات زعفران برای شما کاربران گرامی شرح داده ایم.
خواص و مضرات زعفران
زعفران ادویه ای از گل Crocus sativus است که از خانواده گل زنبق به شمار می رود. زعفران به دلیل برداشت دشوار آن بسیار گران است.
کشاورزان باید 3 رشته ظریف (کلاله قرمز رنگ) را از هر گل با دست برداشت کنند. این کار باعث می شود زعفران به یکی از گران ترین ادویه های دنیا تبدیل شود.
زعفران ، گياهی است چند ساله كه دارای پياز می باشد این پیاز دارای غلاف قهوه ای رنگی است. اين گياه در جنوب غربی آسيا، جنوب اسپانيا و جنوب اروپا روییده می شود. دارای ساقه و شش گلبرگ بنفش رنگ و 3 رشته كلاله قرمز رنگ می باشد.
فواید زعفران شامل موارد زیر می باشد:
بیشتر ادعاهای پزشکی درباره زعفران مربوط به میزان بالای آنتی اکسیدانهای خاص آن است.
اصلی ترین آنتی اکسیدان های فعال در زعفران شامل موارد زیر است:
- کروسین
- پیکروکروسین
- صفرانال
ترکیبات دیگر شامل کائمپرفرول و کروستین است.
این آنتی اکسیدان ها به مبارزه با استرس اکسیداتیو ( عدم تعادل بین رادیکالهای آزاد و آنتی اکسیدان‌ها در بدن ) کمک می کنند.
از آنجا که استرس اکسیداتیو و رادیکالهای آزاد در ایجاد بسیاری از شرایط سلامتی از جمله سرطان و بیماری های قلبی نقش دارند ، آنتی اکسیدان هایی از جمله اینها ممکن است به محافظت از سلامت فرد کمک کنند.
جلوگیری از اختلالات سیستم عصبی
آنتی اکسیدان های موجود در زعفران می توانند در محافظت از بدن در برابر اختلالات موثر بر سیستم عصبی نقش داشته باشند.
تحقیقات سال 2015 خاطرنشان كردند كه تركیبات موجود در زعفران مانند كروسین به نظر می رسد كه التهاب و آسیب اکسیداتیو در مغز را كاهش می دهد كه این امر می تواند منجر به اثرات مفیدی شود.
زعفران به دلیل خاصیت تقویت کنندگی حافظه ، اثرات آنتی اکسیدانی و ضد التهابی ، به لحاظی می تواند در علائم آلزایمر کمک کند.
تقویت روحیه
شواهد در حال رشد نیز وجود دارد که نشان می دهد زعفران ممکن است به بهبود خلق و خو کمک کند و علاوه بر این برای درمان افسردگی مفید است.
یک مطالعه در ژورنال رفتارشناسی و علوم مغزی نشان داد که عصاره زعفران باعث افزایش سطح دوپامین در مغز بدون تغییر سطح سایر هورمونهای مغزی مانند سروتونین می شود.
میل جنسی
زعفران عملکرد جنسی را در مردان و زنان افزایش میدهد. محققان تأثیر زعفران بر مشکلات ناباروری مردان را مورد بررسی قرار دادند و خاطرنشان كردند: اگرچه تأثیر مثبتی بر اختلال نعوظ و مشکلات جنسی دارد ، اما باعث تغییر در زنده ماندن مایع منی نمی شود.
زنانی که روزانه 30 میلی گرم زعفران به مدت 4 هفته مصرف می کردند ، در مقایسه با افرادی که به جای دارونما (چیزی ظاهرا شبیه دارو) مصرف می کردند ، میل جنسی و روانکاری واژن را افزایش داده اند.
کاهش علائم PMS
زعفران همچنین ممکن است به کاهش علائم سندرم پیش از قاعدگی (PMS) کمک کند.
محققان بررسی کردند : زنان بین 20 تا 45 سال که هر روز 30 میلی گرم زعفران مصرف می کنند نسبت به افرادی که دارونما مصرف می کنند علائم کمتری دارند.
علاوه بر این ، زنانی که به مدت 20 دقیقه زعفران بو کرده بودند ، سطح کمتری از هورمون کورتیزول (هورمون استرس) در سیستم خود داشتند که ممکن است در کاهش علائم PMS نیز نقش داشته باشد.
کاهش وزن
شواهد دیگری نیز وجود دارد كه نشان می دهد زعفران ممكن است به تقویت كاهش وزن و کنترل اشتها كمك كند.
مطالعه ای در ژورنال تحقیقات قلب و عروق و قفسه سینه نشان داد که گرفتن عصاره زعفران به افراد مبتلا به بیماری عروق کرونر قلبی کمک می کند تا شاخص توده بدنی (BMI) ، توده چربی و دور کمر را کاهش دهند.
عوارض جانبی و خطرات مصرف زیاد زعفران
به طور کلی ، مصرف زعفران خطر کمی دارد. پخت و پز با زعفران یک راه عالی برای اضافه کردن آن به رژیم غذایی بدون خطر استفاده از این ادویه است.
مصرف روزانه 1.5 گرم زعفران به طور کلی بی خطر است ، اما خوردن زیاد آن می تواند سمی باشد. محققان 5 گرم را یک دوز سمی می دانند.
دوزهای بسیار بالا ممکن است برای گروههای خاصی از افراد خطرناکتر باشد. به عنوان مثال ، نویسندگان یک مطالعه خاطر نشان كردند كه زنان باردار باید از مصرف بیش از 5 گرم زعفران در روز خودداری كنند زیرا این ماده تأثیر تحریک بر روی رحم دارد.
واکنشهای آلرژیک می تواند یک احتمال باشد. اگر بعد از مصرف زعفران علائم واکنش آلرژیک را مشاهده کردید ، باید به پزشک مراجعه کنید.
قسمت مورد استفاده گیاه زعفران کلاله نارنجی رنگ گل آن می باشد. كلاله زعفران حاوی چربی، املاح معدنی و موسيلاژ است. تکثير زعفران منحصرا توسط غده زير زمينی بنه ( کورم ) متداول است. عطر و بوی زعفران به علت وجود اسانس بی رنگ تروپن دار و يك تركيب اكسيژن دار و همراه با سينئول به نام سافرانال می باشد. طعم زعفران مربوط به هيتروزيد تلخ پيكروكروسين است. رنگين بودن زعفران مربوط به وجود ماده ای به نام كروسين می باشد.
زعفران ماده غذایی با ارزشی است که به مقدار کم از گیاه زعفران بدست می آید در واقع از هر 100 تا 200 هزار گیاه زعفران، حدود 5 كيلوگرم گل زعفران بدست می آيد كه وزن 5 کیلوگرم زعفران تازه بعد از خشك شدن به يك كيلوگرم می رسد.
ارزش غذایی زعفران
زعفران چاشنی و رنگ دهنده غذا می باشد زعفران موجب كاهش چربی و كلسترول خون می گردد. زعفران آرام بخش، اشتها آور، ضد اسپاسم، پيشگيری كننده از بيماريهای قلبی و سرطان، تقويت کننده حافظه و كاهش دهنده فشار خون است. از گیاه زعفران در درمان بیماری آسم، بيماريهاي پوستی، بیماری های چشم، عفونت ادراری، يرقان، پيش انداختن قاعدگی، رفع نفخ شكم ، درمان معده درد و درمان کم خونی استفاده می شود.
زعفران به هضم غذا کمک می کند و تقویت کننده معده می باشد و به عنوان مسکن بویژه در دردهای لثه کاربرد دارد.
زعفران گیاه ضد افسردگی
مصرف زعفران در پیشگیری از بروز افسردگی موثر است. بر اساس تحقیقات امروزی نیز نتیجه گرفته شده است که زعفران دارای خواص ضد افسردگی است و این در حالی است که بر اساس تب سنتی به زعفران خواص فرح بخشی و خنده آوری نیز نسبت داده اند. بر طبق نتایج این تحقیقات استفاده از زعفران در غذا و نوشیدن حداقل یك فنجان چای زعفران برای تمدد اعصاب توصیه می شود. زعفران افزایش دهنده تمرکز حواس است و در پیشگیری از آلزایمر و پارکیسون موثر می باشد زعفران در درمان دردهای عصبی و کم خوابی موثر می باشد.
زعفران عامل پیشگیری از کاهش دید در سالخوردگی
بر اساس تحقیقات مرکز دانشگاهی ایتالیا زعفران در تنظیم کارکرد سلولهای بینایی موثر است و سلولهای بینایی را در مقابل آسیبها محافظت می کند و از پیشرفت بیماریهای چشم جلوگیری می کند و موجب احیای سلولهای آسیب دیده چشم می شود. زعفران در درمان اختلالات لکه زرد شبکیه که در سنین سالخوردگی ایجاد می شود موثر است. مصرف زعفران در رژیم غذایی از پیشرفت بیماریهای ژنتیک چشم جلوگیری می کند و به همین علت مصرف متعادل آن به سالخوردگان و افراد مبتلا به بیماری های چشم توصیه می شود.
خواص ضد سرطانی زعفران
زعفران خواص ضد سرطاني دارا می باشد و به عنوان يك داروي ضد تومور و جمع كننده راديكالهاي آزاد عمل مي‌كند. بر اساس تحقیقات پزشکی ثابت شده است که مواد آنتی اكسیدان موجود در زعفران خواص ضد سرطانی دارا می باشند. بر اساس نتایج این بررسی بنظر می رسد که استفاده از زعفران، از بروز توالی های ژنی سرطان زا جلوگیری می كند و در ترمیم مولكول های دی ان ای آسیب دیده تاثیر بسزایی دارد.
مضررات مصرف بی رويه زعفران:
مصرف بی رويه زعفران مضر می باشد و باعث استفراغ، كاهش ضربان قلب، خون ريزي از بيني، خون ریزی از پلك ها و لب و موجب سر گيجه، بي حالي، زردي پوست و عوارض خطرناك ديگر می شود که این عواقب حتی می تواند منجر به مرگ شود.
زعفران عامل سقط جنین و یا برطرف کننده سخت زایی :
رقیه و سحر کامران سامانی در پژوهش خود با موضوع درمان سخت زائی با مصرف زعفران در همایش زعفران داروی گیاهی هزاره سوم ارائه شد، نشان دادند که خوردن زعفران در زمان حاملگی، شخص را برای زایمان آسان آماده می کند. بر طبق پژوهش آنان مصرف زعفران در دوران بحرانی بارداری یعنی سه ماه اول که دوران تشکیل اندام‌ها ست میتواند به جنین صدماتی وارد نماید. مصرف زعفران در سه ماه اول حاملگی باعث افزایش هورمون پروستاگلاندین در رحم شده و اثرتحریکی مستقیم روی عضلات صاف رحم دارد و در نتیجه احتمال سقط جنین را به همراه دارد اما مصرف متعادل آن پس از سه ماه اول دوران بارداری مفید است و مادر را برای زایمان آسان آماده می کند. زعفران موجب خاصیت ارتجاعی در نسوج رحم می گردد و زایمان را آسانتر می سازد.
زعفرانی که پس از سه ماه اول حاملگی مصرف شده است تاثیر خود را چند ساعت قبل از زایمان با شروع شدن درد و با دریافت عصبی گیرنده های درد و تولید هورمون پروستا گلاندین که درهنگام وضع حمل باعث انقباض ماهیچه های دیواره رحم می‌شوند و اثرتحریکی مستقیم روی عضلات صاف رحم و اثر شل کنندگی سرویکس دارد می گذارد بنابراین با مصرف صحیح زعفران میزان پروستا گلاندین در رحم در زمان تولد نوزاد را افزایش داد و از سخت زائی جلوگیری کرد.
مقدار مناسب و مجاز مصرف زعفران در ماه:
مصرف سه گرم زعفران برای هر نفر در ماه بسیار سالم و سودمند می باشد و مصرف بیش از 5 گرم آن برای هر نفر در ماه مضر می باشد. اما مصرف 5 گرم زعفران در يك وعده غذائی می تواند منجر به مرگ انسان گردد
نگهداری از زعفران:
زعفران را بايد دور از نور و رطوبت نگهداری کرد زعفران را درظروف شيشه اي يا فلزي دربسته نگهداري نمایید. توجه داشته باشید اسانس زعفران قابل تبخير شدن است، بنابر این درب ظرف زعفران را ببندید درصورت باز ماندن درب ظرفزعفران اثرات داروئی و کیفیت آن كاهش می یابد.
مصارف زعفران :
زعفران به مواد غذایی عطر و رنگ مخصوص می دهد و به همین جهت از زعفران در صنايع غذایی مانند سوسیس سازی، در شيرينی سازی مانند تهیه پودرهای کیک، در داروسازی مانند داروهای ضد افسردگی، در نساجی مانند رنگ کردن پارچه های ابریشمی، در تولید مشروبات الکلی و غیر الکلی بعنوان طعم دهنده طبیعی و در صنايع لبنی و غیره استفاده می شود.
مضرات زعفران :
چون زعفران بر روی سیستم تولید مثل اثر دارد بنابراین زنان حامله باید از خوردن آن احتراز کنند؛ چرا که ممکن است باعث سقط جنین شود. خوردن زیاد زعفران برای کلیه‌ها مضر است. اشتها را کم می‌کند و ایجاد سردرد می‌کند و باعث اختلال حواس می‌شود. زعفران را باید در شیشه‌های دربسته و دور از نور نگهداری کرد زیرا عطر و رنگ خود را در اثر نور از دست میدهد.
زعفران در صورتی شادی آور، آرامش بخش و دارای خاصیت درمانی است که در حد متعادل استفاده شود. «مینا کریمی»، کارشناس تغذیه با بیان این مطلب می‌گوید: مصرف سه گرم زعفران را در ماه برای هر فرد مناسب است و استفاده بیش از پنج گرم زعفران در یک وعده غذایی، عوارضی همچون سرگیجه، کاهش تعداد ضربان قلب و احساس تهوع در پی دارد؛ همچنین، این میزان زعفران در دوران بارداری احتمال سقط جنین را افزایش می دهد .
