تورنادو پدیده ای است که شاید تا به حال نام آن را شنیده باشید. این پدیده معمولا در فصل های بهار و تابستان رخ می دهد و سرعت بسیار زیادی دارد. برای آشنایی با تورنادو این بخش گهر را بخوانید. در ادامه مطالبی در مورد تورنادو و پیچند و انواع پیچند و تندباد و انواع تورنادو و زمان وقوع تورنادو می خوانید.
تورنادو چیست ؟
تورنادو چیست
پیچند یا تورنادو بصورت ستونی از هوا با چرخش خیلی تند از بخش زیرین ابر CB (کومه ای بارای) به سطح زمین می رسد. در مناطق مختلف دنیا به اسم های محلی نامیده می شود که همگی بیانگر پیچش سریع هوا در ستونی قائم و به نسبت باریک است. حتی اگر ابر تولید کننده پیچند یا تورنادو دیده نشود، ستونی از گردوخاک و ذرات خردریزه این پدیده را آشکار می سازد.
مخرب ترین پیچندها توسط ابرهای همرفتی کومه ای بارای (CB) ابر یاخته (Supercell) همراه با رعدوبرق تولید می شوند. این ابرها با سامانه میان- چرخند (Mesocyclone) لایه میانی جو پشتیبانی می شود که با حرکات شدید بالاسو و همچنین پایین سو همراه است.
همرفت های خیلی قوی از ابرهای همرفتی ناابریاخته (Nonsupercell) نیز می تواند پیچندهای به نسبت ضعیف تولید کند که بیشتر به نام های ” خشکی افشانه”، ” آب افشانه” و یا ” پیچند خشکی” شناخته می شوند. این نوع پیچندها در خوزستان و بر روی خلیج فارس مشاهده شده اند.
سرعت پیچند یا تورنادو
شدت پیچند یا تورنادو با مقیاس جدید فوجی‌تا برحسب شدت تخریب و با مقیاس TORRO براساس سرعت وزش باد تعیین می شود. بالاترین سرعت باد به مقدار m/s140 در 13 اردیبهشت سال 1378 توسط رادار دپلری در پیچندی بسیار مخرب در اطراف شهر اکلاهامای آمریکا ثبت شده است. مدت فعالیت پیچند کوتاه است و حدود 15 دقیقه طول می کشد. شعاع عمل آن 100 متر تا 2000 متر است. پیچند مسافتی از 10 تا 100 کیلومتر را طی می کند. اصطلاح های خط خشک، نوار تغذیه کننده، جست پیچند یا تورنادو ، پژواک قلابی (تصویر رادار)، ناوه مکنده و منطقه موجی از دیگر نامهای این پدیده است.
کاهش ناگهانی و شدید فشار هوا سبب انفجار محیط های بسته مانند ساختمانها می شود. کاهش فشار هوا در مرکز پیچند یا تورنادو از عوامل مهم ایجاد خسارت است. بیشترین مقدار برآورد شده در مرکز آن حدود hpa 250-200 است، این موضوع همچنین سبب اشباع هوا شده و مشاهده هوای صعودکننده را ممکن می سازد.
رخداد چند باره پیچند یا تورنادو نیز در یک منطقه مشاهده می شود. بالاترین تعداد آن 148 عدد در 13 و 14 فروردین سال 1353 ثبت شده است.
مسیر تخریب نیز می تواند نشانگر شکل گیری پی در پی پیچند یا تورنادو باشد. این پدیده بر روی جبهه سرد قوی (در محل برخورد مستقیم هوای سرد و خشک شمالی و گرم و مرطوب جنوبی) شکل می گیرد. پیچند در امتداد جبهه عموماً از جنوب به شمال حرکت می کند و بطور متوالی تولید شده و از بین می رود.
شکل پیچند یا تورنادو
شکل ظاهری پدیده بصورت قیفی آویزان از ابر مادر است و در مقیاس محلی شدیدترین گردش جو می باشد. گردش شدید در ستونی با قطر چندصد متر و با گردش پادساعتگرد است. پیچند یا تورنادو گاهی با گردش ساعت‌گرد نیز مشاهده می شود. سرعت باد آن از حداقل m/s18 تا m/s135 است. گاهی پیچند با پیچندی ثانوی همراه است که “تاوه مکشی” نامیده می شود. بیشترین پیچندها در کشور آمریکا و در ایالت های جنوب شرقی آن رخ می دهند و شمار سالانه آنها به 1000 عدد می رسد. منطقه یا نوار گذرکلی آنها را کوچه ی پیچند می نامند که ایالت های تگزاس، اوکلاهاما، کانزاس و نبراسکا را دربرمی گیرد.
