بیزینس پلن یا طرح کسب و کار یک سند مکتوب است که شامل اطلاعات کاملی در مورد یک کسب و کار و نحوه اجرا و چگونگی سودآوری آن است. اگر می خواهید بدانید طرح کسب و کار چیست این بخش گهر را بخوانید. در ادامه مطالبی در مورد طرح کسب و کار و بیزنس پلن و طرح کسب و کار تجاری می خوانید.
بیزینس پلن یا طرح کسب و کار چیست ؟
طرح کسب و کار چیست
طرح کسبوکار سندی مکتوب است که جزئیات کسبوکار پیشنهادی را مشخص میکند. این سند باید ضمن تشریح موقعیت کنونی، نیازها، انتظارات و نتایج پیش بینی شده را شرح دهد و کلیه جوانب آن را ارزیابی کند.
آماده کردن یک طرح کسبوکار نتیجه نهایی روند طرحریزی نیست، بلکه تحقق طرح، هدف نهایی است. با این وجود نوشتن طرح یک مرحله میانی مهم است. طرح نشان میدهد که بمنظور یک کسبوکار محرز، بررسیهای دقیق در ایجاد کسبوکار انجام شده است و برای راهاندازی آن، کارآفرین وظیفهاش را انجام داده است.
طرح کسبوکار، نوشتهای توصیفی و جامع در مورد کسب و کار یک موسسه یا یک کارآفرین است. این طرح حاوی بررسیهای دقیقی در خصوص تولیدات یا خدمات یک شرکت، بازار و مشتریان، رقبا، منابع انسانی، منابع تامین مالی، تکنولوژی و ابعاد فنی محصول یا خدمات و … است. یکی از مهمترین کارکردهای طرح تجاری این است که با تدوین آن، کارآفرین میتواند عوامل داخلی و خارجی درگیر در یک کسبوکار را شناسایی و اثر آنها را بر روی فعالیت خود بررسی نماید. یکی دیگر از کارکردهای طرح کسبوکار این است که قضاوت در مورد سرمایهگذاری یا عدم سرمایهگذاری بر روی یک طرح را برای سرمایهگذاران یا وام دهندگان طرح تسهیل میکند.
سرفصل
در طرح کسبوکار، سرفصلها متعددی مورد بحث و بررسی قرار میگیرد تا توانمندی کارآفرینان، بازار محصول (یا خدمت)، نحوه تولید و میزان سودآوری و موارد مشابه را بررسی نماید؛ اما الگو و فرمت مشخصی برای طرح کسبوکار وجود ندارد و مراجع مختلف، سرفصلهای متفاوتی را برای این منظور در نظر گرفتهاند. بهطور مثال روبرت هیس ریچ در کتاب کارآفرینی این عنوانها را در نظر گرفته است (که عینا از کتاب مذکور نقل میشود):
معرفی
- نام و نشانی فعالیت اقتصادی
- نام و نشانی مدیران
- ماهیت فعالیت اقتصادی
- بیان مبالغ مالی مورد نیاز
- بیان میزان محرمانه بودن گزارش
- خلاصه مدیریتی: در این بخش، خلاصهای از کل طرح تجاری در دو یا سه صفحه خلاصه میشود.
تحلیل صنعت
- دورنما و روند آتی
- تحلیل رقیبان
- بخشبندی بازار
- پیشبینی صنعت
شرح فعالیت کارآفرینانه
- کالاها
- خدمات
- اندازه فعالیت اقتصادی
- تجهیزات دفتری و کارکنان
- پیشینه کارآفرینان
طرح تولید
- فرآیند تولید
- کارخانه فیزیکی
- تجهیزات و ماشینآلات
- نام تامین کنندگان مواد اولیه
طرح بازاریابی
- قیمتگذاری
- توزیع
- تبلیغ
- پیشبینی تولید
- کنترلها
طرح سازمانی
- شکل سازمانی و نوع مالکیت
- شناسایی شریکان یا سهامداران عمده
- میزان اقتدار مدیران
- پیشینه مدیریت گروه
- نقش و مسوولیت اعضای سازمانی
ارزیابی ریسک
- ارزیابی ضعف فعالیت اقتصادی
- فناوریهای جدید
- طرحهای احتمالی
طرح مالی
- پیشنویس سود و زیان
- برآورد جریان نقدینگی
- پیشنویس ترازنامه
- تحلیل نقطه سربهسر
- منابع و موارد استفاده وجوه
ضمیمه
- نامهها
- دادههای تحقیق بازار
- اجارهنامهها یا قراردادها
- فهرستهای قیمت تامین کنندگان
راه اندازی کسب و کار کوچک در عصر حاضر ایده ی فوق العاده ای به نظر می رسد، اما نکته ی کلیدی در این فرآیند تهیه یک بیزنس پلن و طرح کسب و کار (Business Plan) است. بیانیه ای رسمی که جنبههای مختلف کسب و کار، بازار، مسائل مالی مربوط و انتظارات را به شکلی دقیق ارائه می دهد.
فکر می کنید یک طرح کسب و کار برای بیزینسی کوچک چگونه توصیف می شود؟
«یک برنامه کسب و کار به طور کلی ۳ تا ۵ سال آینده را برنامه ریزی کرده و مسیری را که یک شرکت برای رسیدن به هدف های سالانه خود طی میکند را نشان می دهد. یک برنامه تجاری هوشمندانه به شما کمک میکند تا با ارزیابی وضعیت فعلی، به طور عینی درباره عناصر کلیدی مسیر کسب و کار خود فکر کنید و با استفاده از اطلاعات سودمند، فرآیند تصمیم گیری را به طور مستمر تقویت کنید»
مراحل خلق
۱) خلاصه عملیات (Executive Summary)
اولین بخشی که خواننده با آن برخورد میکند، بخش «خلاصه عملیات» است اما معمولا آخرین قسمتی است که نوشته می شود. این قسمت به طور خلاصه نشان میدهد که جایگاه کسب و کار شما کجاست؟ به کجا میخواهید برسید؟ و چرا ایده ی تجاری شما موفق خواهد شد؟ بخش خلاصه عملیات برای کسب و کاری که تازه تاسیس به نسبت شرکت های باسابقه، متفاوت است. «اگر کسب و کار خود را تازه راه اندازی کرده اید، پس اطلاعات شما به میزان بقیه نیست، پس باید بر تجربه، سابقه و هدف خود از راه اندازی کسب و کار تمرکز کنید. تحلیل بازار خود را به طور کامل انجام دهید. در مورد نیازهای بازار و شکاف های موجود در آن اطلاعات لازم را گردآوری کرده و راه حل های ویژه ی خود را برای رفع این نیازها شناسایی کنید. خواننده را قانع کنید که می توانید به بازار هدف خود دست یابید و سپس برنامه های آینده خود را مشخص کنید»
۲ ) توصیف شرکت (Company Description)
این قسمت از بیزنس پلن بخش های مختلف تجارت شما را نشان می دهد. ماموریتشما چیست ؟ محصولات و خدمات شما چگونه می خواهند نیازهای بازار هدف را تأمین کند؟
بنابراین چگونگی تأمین نیازهای بازار هدف و اهداف کسب و کار خود را به طور کامل معرفی کرده و مزیت های رقابتی که موجب موفقیت شرکت شما میشود را، بیان کنید.
۳ )تحلیل بازار (Market Analysis)
کسب و کار کوچکی که به تازگی راه اندازی شده نیازمند کسب اطلاعات از صنعت و آگاهی نسبت به اندازه بازار و سهم بازار بالقوه است. بنابراین در این قسمت آنالیز SWOT ضروری است.
نقات قوت
نقات قوت عوامل قابل کنترلی کسب و کارتان است که میتواند شامل افرادی باشد که استخدام می کنید (تجارب، تحصیلات، سوابق و…) و یا نوع ارتباط شما با مشتریان بالفعل.
نقاط ضعف
نقاط ضعف عواملی قابل کنترل و نیازمند بهبود است که مانع دستیابی کسب و کار به مزیت های رقابتی میشود. (تجربه، موقعیت شرکت، میزان دستیابی به منابعی مانند پول)
فرصت ها
عوامل خارجی کسب و کار است. فرصتها دست آوردهایی است که با استفاده استراتژی بازاریابی می خواهید از آنها جهت بهبود جایگاه خود استفاده کنید.
تهدیدات
تهدیدات نیروی های خارجی غیرقابل کنترلی است که برای تدوین برنامه های پیشگیرانه باید شناسایی شود. (شرایط اقتصادی ضعیف، نگرش بد جامعه نسبت به صنعت یا کسب و کار شما، قوانین و مقررات، یا تغییرات در رفتار مصرف کننده)
۴ ) سازمان و مدیریت (Organization and Management)
این بخش ساختار تجارت را به شکل یک نمودار سازمانی تقسیم بندی میکند که سلسله مراتب اختیارات و همچنین ویژگیهای رؤسا و مدیران تجاری را نشان میدهد.
چه افرادی در کسب و کار شما فعالیت دارند؟ سوابق آنها چیست؟ دلیل انتخاب چنین افرادی به عنوان اعضای هیأت مدیره یا کارمند چیست؟ چه مسئولیتی دارند؟ این سؤالات شاید در یک شرکت تک مالکی و یا دونفره بیهوده به نظر برسد اما خوانندگان برنامه کسب و کار به تمامی این اطلاعات نیاز دارند. یک توصیف دقیق از هر بخش، به همراه عملکرد آن ضروری است. چه کسی مدیر ارشد است؟ چه حقوق و مزایایی برای افراد خود درنظر گرفته اید؟ چه محرک های انگیزشی برای آنها پیشنهاد می دهید؟ ترفیع درجه در کسب و کار شما چگونه است؟
به خوانندگان خود اطمینان دهید که ارزش افراد سازمان شما فراتر از یک نام بر روی عنوان برنامه کسب و کار است.
۵ ) خط تولید و محصولات (Service or Product Line)
تجارت و بیزنس شما واقعا چه چیزی تولید میکند؟ محصول یا خدمت شما چیست؟ و چگونه کار میکند؟ چه نیازهایی را رفع میکند؟ و چه منفعتی به دیگران می رساند؟
در این قسمت باید مزیت های موردنظر مشتریان را بیان کنید. دیگر عناصر موجود در این بخش مزیت های محصول، چرخه عمر محصول، و هر گونه جزئیات در مورد حق نشر، حق امتیاز، تحقیقات و توافقات قانونی است.
هدف بخش خدمات و محصولات برنامه کسب و کار بیان مشخص مزایای فراهم شده برای مشتریان است. تمامی اطلاعات ارائه شده باید بر این هدف تمرکز کند. چرا مشتری ایده آل این محصول را انتخاب کرده است؟ و چگونه محصول یا خدمت شما میتواند زندگی مشتریان را راحتتر و یا سودمندتر کند ؟
۶ ) بازاریابی و فروش (Marketing and Sales)
توصیف رشد و نفوذ در بازار بالقوه، در کنار کانالهای توزیع و روشهای ارتباط با مشتریان از جمله مواردی است که باید در بخش بازاریابی ، معرفی شود. و در بخش فروش، باید تیم خود را توصیف کرده و فرآیند آموزش، استراتژی های جذب نیرو و تحلیل مشتریان بالقوه را مدنظر قرار دهید.
به یاد داشته باشید افرادی که به کسب و کار کوچک شما وام میدهند و یا در آن سرمایه گذاری میکنند باید بدانند که شما چگونه به بازار هدف خود دست می یابید؟ و سهم بازار موردنظر خود را چگونه کسب خواهید کرد؟
برای بالا بردن قابلیت درک تمامی این موارد توسط خوانندگان، برنامه بازاریابی و استراتژی فروش خود را در این قسمت از برنامه کسب و کار مشخص کنید.
۷ ) درخواست تأمین مالی (Funding Request)
هرگونه درخواست برای وام یا کمک مالی، در این قسمت لحاظ میشود. این بخش شامل نیازمندی های مالی فعلی و آتی، چگونگی استفاده از این منابع مالی و هرگونه استراتژی مالی مربوط دیگر میباشد.
همچنین نیازهای مالی خود را عنوان میکنید، مقدار پول مورد نیاز فعلی و آتی خود را مشخص میکنید، دوره زمانی هر درخواست مالی را تعیین کرده و نوع تأمین مالی (بدهی یا سرمایه) و دورههای (بلند مدت یا کوتاه مدت) را مشخص کنید.
۸ ) پیش بینیهای مالی (Financial Projections)
اعتباردهندگان نیازمند درک پیش بینیها و انتطارات مالی شما هستند. این تحلیل مالی شامل نرخ ها و روندهای تحلیل برای تمامی بیانیههای مالی (تاریخی یا بالقوه) است.
بخش پیش بینی مالی در برنامه کسب و کار برای دو گروه ارائه میشود. اولین مورد برای جذب سرمایه گذاران خطرپذیر (Venture Capitalist)، سرمایه گذاران فرشته (Angel Investors) و یا حتی اعضای باهوش خانواده که باید مطمئن شوند که اعداد ارائه شده رشد سریع کسب و کار شما را ثابت میکند. گروه بعدی بانکها یا وام دهندگانی هستند که برای اطمینان از بازپرداخت به موقع وام باید اعداد برنامه کسب و کار شما را ببینند.
۹ ) ضمیمه برنامه کسب و کار (Business Plan)
آخرین قسمت برنامه کسب و کار اطلاعات مختلفی است که برای تکمیل برنامه شما لازم است. اطلاعاتی مانند تاریخ اعتبار، اسامی ارجاعات، گواهی ها و مجوزها، اسناد قانونی، مجوزهای ساخت، قراردادها و لیست مشاورین تجاری و مواردی از این دست که به فراخور موضوع و نیاز باید ارائه دهید.