با توجه به اینکه سال تحصیلی جدید آغاز شده است، بسیاری از پدر و مادرها درصددند که بهترین برنامه ریزی را برای فرزندان شان داشته باشند. گهر در این بخش راهنمای برنامه ریزی درست برای سال تحصیلی جدید را شرح می دهد.
راهنمای برنامه ریزی برای سال تحصیلی جدید
اهداف خود را روشن کنید.
برای برنامه ریزی در کلیه امور باید اهداف دقیق و روشنی داشته باشید. این مسأله در برنامه ریزی تحصیلی حائز اهمیت فراوانتری است. برای خود روشن کنید اهداف بلند مدت شما کدامها هستند، اهداف کوتاه مدت کدامها هستند: مثلا:
- هدف بلند مدت: قبولی در کنکور تجربی دانشگاه سراسری امسال
- هدف کوتاه مدت: مطالعه فلان دروس در این ماه یا در این هفته
اهداف خود را زمان بندی کنید.
زمان دقیقی برای هر یک از اهداف کوتاه مدت تعیین کنید. مثلا تعیین کنید که مطالعه چه دروسی را در چه مدت زمانی به اتمام خواهید بود.
مطالعه دروس را به صورت موازی انجام دهید.
برخی افراد از شیوه مطالعه تک درسی استفاده می‌کنند. مثلا یک هفته برای یک درس. این شیوه موجب خستگی ذهنی و کاهش بازده یادگیری در آنها می‌شود. توصیه می‌گردد به جای روش تک درسی از شیوه موازی استفاده کنند. به این ترتیب که دو یا سه درس را برای مدت زمان معین انتخاب کنند و مطالعه کنند. به این ترتیب خواهند توانست از خستگی ذهنی جلوگیری کنند. هر چقدر تنوع در زمان بندی مطالعه این دروس بیشتر باشد به همان اندازه از خستگی ذهنی بیشتر جلوگیری خواهد شد. به برنامه‌های زیر با تنوعهای متفاوت توجه کنید.
مطالعه درس فیزیک ، شیمی ، ادبیات در یک هفته شامل 2 روز اول فیزیک ، 2 روز دوم شیمی ، 2 روز سوم ادبیات ، مطالعه درس فیزیک ، شیمی ، ادبیات در یک هفته شامل صبح ، فیزیک – ظهر ، شیمی – عصر ، ادبیات توجه کنید که برنامه ریزی دوم از لحاظ تنوع مناسبتر است، چون در یک روز 3 درس مورد مطالعه قرار می‌گیرد، در حالیکه در روش اول هر 2 روز یک درس و این احتمال بیشتری دارد که موجب خستگی ذهنی شود.
تناسب میان دروس را رعایت کنید.
در برنامه ریزی برای مطالعه دروس خود تناسب ، مسأله مهمی است. به عبارتی تنوع در انتخاب دروس نیز مهم است، انتخاب درسهای فیزیک ، شیمی ، ریاضی در یک مدت زمان مشترک کارآیی خوبی نخواهد داشت. شیوه مطالعه این دروس به یکدیگر نزدیک است و خستگی بیشتری به همراه خواهد داشت. همه آنها با انواع فرمولها سر و کار دارند و این تداخل مطالب را پیش خواهد آورد. بنابراین بهتر است از چنین ترکیبی استفاده کنید: شیمی ، ادبیات ، فیزیک ، یا اگر از شیوه دروسی استفاده می‌کنید که بهتر نیز هست شیمی و ادبیات – فیزیک و بینش – ریاضی و زیست شناسی.
استراحت را در برنامه ریزی خود فراموش نکنید.
در مطالعه تمام وقت خود مثلا زمانیکه برای کنکور یا برای امتحانات برنامه ریزی می‌کنید علاوه بر استراحتی که هر 45 دقیقه یکبار و به مدت یک ربع برای خود در نظر می‌گیرند، هر چند ساعت یکبار مدت زمان طولانیتری برای استراحت مثلا نیم ساعت تا 45 دقیقه در نظر بگیرید و استراحت طولانیتری برای پایان هر مقطع زمانی (مثلا یک هفته ، یک ماه) و شروع مقطع در نظر داشته باشید.
به عنوان مثال دانش آموزی که برای یک هفته خود مطالعه درس شیمی و ادبیات را انتخاب کرده است، بطوری که هر روز صبح شیمی و هر بعد از ظهر به مطالعه ادبیات می‌پردازد. در فاصله هر 45 دقیقه مطالعه ، یک ربع استراحت می‌کند و هر 3 چهل و پنج دقیقه یک استراحت 45 دقیقه‌ای برای خود دارد. در پایان هفته که بعد از ظهر جمعه را در نظر گرفته است بطور کامل به استراحت می پردازد تا هفته بعد را برای مطالعه فیزیک و زیست شناسی در نظر گرفته است با انرژی بیشتری شروع کند.
برنامه ریزی برای طول سال تحصیلی
برنامه ریزی برای طول سال تحصیلی اندک تفاوتهایی با سایر برنامه ریزیهای تحصیلی مثلا آمادگی برای کنکور دارد. به این صورت که اهداف شما با اهداف مدرسه در هم می‌آمیزد و شما برای برنامه ریزی درسی خود تا حدی از برنامه ریزی مدرسه تبعیت می‌کنید. با اینحال شما در کنار اهداف برنامه ریزی شده مدارس که برای شما تعیین می‌کند در چه روزی به مطالعه کدام دروس بپردازید، اهداف خود را در راستای همان دروس تنظیم کنید و سایر اصول برنامه ریزی را نیز رعایت کنید.
روش های برنامه ریزی:
برنامه ريزي فقط مکتوب: قبل از هر گامي براي داشتن يک برنامه منظم، لازم است بدانيد که يک برنامه موفق، برنامه اي است که نوشته شود. آمارها و پژوهش ها نشان مي دهد که تعداد بسيار کمي از افراد برنامه هاي شان را روي کاغذ ثبت مي کنند. افراد مي توانند براي برنامه ريزي هاي مکتوب شان از يک سالنامه استفاده کنند و براي هر روزشان برنامه اي تنظيم کنند.
تعيين هدف: اولين قدم براي نوشتن يک برنامه موفق، دانستن اين نکته است که هدف ها 2 نوع است. اهداف هر انساني شامل هدف هاي کلي و هدف هاي جزئي است. هدف هاي کلي مثل بالا بردن سطح اطلاعات عمومي، تصميم به بهتر زندگي کردن و هدف هاي جزئي هم مي تواند موفقيت در يک رشته خاص يا کم کردن 5 کيلو از وزن و… باشد. براي يک برنامه ريزي موفق، افراد بايد هر دو اين هدف ها را براي خودشان مشخص کنند و براي هر کدام برنامه ريزي جداگانه اي داشته باشند.
تبيين هدف: تبيين به معناي مشخص کردن چرايي و چگونگي رسيدن به هدف است. براي رسيدن به هدف دليل انتخاب آن و همچنين چگونگي اجراي آن بايد بررسي شود، اين مسئله از اهميت ويژه اي برخوردار است. چرا که تبيين هدف مهم تر از تعيين آن است وقتي فرد چرايي کاري را پذيرفته باشد با چگونگي اجراي آن کنار خواهد آمد. مثلا اگر فردي تصميم بگيرد که سطح مطالعاتش را بالا ببرد، بايد دليل آن را براي خودش مشخص کند تا احتمال موفقيتش بيشتر شود.
تشخيص نيازها و خواست ها: براي داشتن يک برنامه ريزي موفق بايد به ملزومات اجراي آن برنامه و امکانات مورد نياز هم توجه شود. اگر ملزومات اجراي يک برنامه در دسترس نباشد، انجام برنامه دشوار و گاهي غير ممکن خواهد شد.
تعيين زمان لازم : براي انجام هرچه بهتر برنامه ها و تحقق اهداف، افراد بايد حتما يک فرصتي را در نظر بگيرند تا مشخص شود که چند روز در هفته يا ماه را براي رسيدن به هدف هاي شان بايد اختصاص دهند. افراد معمولا در تعيين هدف و حتي تبيين آن مشکلي ندارند ولي چون تعيين زمان کافي براي رسيدن به هدف شان را به درستي در نظر نمي گيرند، به موفقيت نمي رسند.
داشتن برنامه هاي کوتاه مدت و بلند مدت: براي هر برنامه ريزي موفقي بايد 2 برنامه ريزي کوتاه مدت و بلند مدت انجام شود. وقتي فرد برنامه بلند مدت و کوتاه مدت داشته باشد، با رسيدن به اهداف کوتاه مدت، تقويت روحي و براي رسيدن به اهداف بلند مدت انگيزه اش بيشتر مي شود. براي مثال اگر فردي مي خواهد برنامه ريزي کند که در سال جديد ۵ کيلو از وزنش کم کند، اين يک هدف بلند مدت است. حالا اگر اين شخص تصميم بگيرد که در ماه اول يک کيلو کم کند و به نتيجه برسد، شانس اين که بتواند وزنش را به ميزان ايده آل کاهش دهد، بسيار زيادتر مي شود.
طبقه بندي اهداف بر اساس اولويت: هدف ها بايد بر اساس اضطرار و اهميت شان طبقه بندي شوند. بنابراين اگر به هر دليلي قسمتي از برنامه ريزي انجام شود، افراد مطمئن هستند که برنامه هاي اصلي شان با موفقيت انجام شده است. کارهاي ضروري کارهايي است که اگر انجام نشود، ضرري به آينده فرد مي رسد.
تناسب با توانمندي: برنامه بايد در حد توان افراد باشد و از حد تعادل و توان خارج نباشد وگرنه افراد نمي توانند برنامه را به پايان برسانند.
تقويت روحيه انعطاف پذيري: افراد بايد روحيه انعطاف پذيري را در خودشان تقويت کنند. البته هر فردي بايد تمام تلاشش را بکند که کارهايش را طبق برنامه ريزي انجام دهد ولي بايد به اين نکته هم توجه کند که گاهي ممکن است اتفاقاتي بيفتد که پيش‌بيني نشده است و کنترل آن ها در دست او نيست. در نتيجه بايد هميشه، آمادگي تغيير در برنامه را داشته باشد و از ايجاد تغيير در برنامه ريزي، نا اميد و ناراحت نشود.
بازخورد گرفتن از برنامه: بعد از اين که مدتي از اجراي برنامه گذشت، بايد با ارزيابي فعاليت هاي خودمان ببينيم که چقدر به هدف مان نزديک شده ايم. اين باز خورد گرفتن و بررسي برنامه باعث مي شود که ضعف هاي برنامه مان زودتر مشخص شود.
