آیین بودا چه آداب و رسومی دارد؟
یکی از آیین هایی که امروزه هم در برخی از کشورها رایج است، آیین بودا است. این آیین هم مانند دیگر آیین ها آداب و رسوم خاص خود را دارد. اگر می خواهید با آداب و رسوم آیین بودا بیشتر آشنا شوید این بخش گهر را تا پایان مطالعه نمایید.
آیین بودا چه آداب و رسومی دارد؟
بـوداگـرایی دین و فلسفـه ای مبتنی بـر آمـوزه هـای«سیدارتا گوماتا» کـه در حدود ۵۶۶ تا ۴۸۶ ق. م می زیسته است بنا شد. بنا بر داستانهای بودایی سیدارتا (به معنی کمال جو) در منطقه ای در نپال کنونی بدنیا آمد. پس از زایش توجه پیشگویان به او جلب شد. بدینگونه که سیدارتا در آینده یا پادشاهی جهانگیر خواهد شد، یا روحانی بیداردل. پدرش یعنی«سودو دانا شاه»، برای اینکه پسرش در راه او قرار گیرد وی را در ناز و نعمت پروراند و در کاخهایی محفوظ قرار داد تا سیدارتا با رنجها و کاستیهای زندگی آشنایی نیابد. با این حال وی از کاخ گریخت و در طی این گریز با چهار منظره از زندگی آشنا شد: پیری، بیماری، مرگ و شخصی پارسا که در پی رهایی از رنجها بوده دیدن این چهار منظره بر وی تأثیری ژرف نهاد و بر آن شد که زندگی شاهزادگی را نهاده و به جستجوی حقیقت بپردازد. پس از گذراندن مدتی با مرتاضان، در جنگلها، آن راه را، راه راستین حقیقت یابی ندانست راهی میانه در پیش گرفت.
مطابق اعتقادات بودائیان، سیدارتا پس از شش سال آزمودن و پویش، در مکانی به نام یودگایا، زیر درختی بنام درخت بیداری (بودی) به درون پویی (مراقبه و مکاشفه) نشست و پس از چیرگی بر ترفندهای مارا (دیو دیوان) به دریافت رموز و بیداری کامل رسید و بودا گشت. واژه بودا یعنی بیدار شده، یا به عبارتی به روشنی رسیده می باشد.
بودا می گفت: علت رنج کشیدن هوس است، هوس و تمایل به زندگی و بدست آوردن چیزهای بسیار. احساسات قدرتمندی چون عشق دنیوی، نیز باعث رنج کشیدن می شود. بدنبال این طرز تفکر چهار اصل را بنیان گذارد. ۱- اول آنکه رنج جزء جدایی ناپذیر تمامی مراحل طبیعی زندگی است (تولد، بیماری، پیری، مرگ). ۲- هوس باعث رنج است. ۳- برای غلبه بر درد و رنج می بایست از تمامی هوسها و خودخواهی ها دور شد. ۴- چهارمین اصل به بیان چگونگی دست یافتن به سه اصل قبلی پرداخته است.
روشی که بودا به تعلیم عقاید خود می پرداخت به راه هشتگانه شهرت دارد که طبق آن می بایست هشت عمل صحیح را پیش گرفت: پندار نیک، هدف درست، گفتار نیک،رفتار نیک، شغل درست، تلاش صحیح، تفکر صحیح و مراقبه (meditation) هدف مذهب بودا رسیدن به «نیروانا» یا همان عالم صلح و آرامش و آسودگی از رنج است. از جمله عقاید بودائیان زندگی مکرر یا تناسخ است و معتقدند که انسان پس از مرگ، دوباره متولد می شود. بدین ترتیب هر زندگی بعدی عذاب یا پاداش زندگی قبلی خواهد بود.
بودا یعنی چه؟
بودا (Buddha) به معناى بیدار، لقب گوتاماشاکیامونى (Gautamamuni -Sakya) بنیانگذار مکتب اصلاحى بودیسم است.
به عقیده بوداییان وى که فرزند پادشاه شهر کاپیلاوستو در شمال هندوستان بود، در حدود سال ۵۶۳ ق.م به دنیا آمد و در آغاز سیدارتا یعنى کامیاب نامیده مى‌شد.
ستاره شناسان پیشگویى کرده بودند که این شاهزاده پس از مشاهده نمونه‌هاى بیمارى، پیرى و مرگ و برخورد با یک ریاضت کش دنیا را ترک خواهد کرد و به ریاضت روى خواهد آورد.
بدین سبب پدرش دستور داده بود وى را به دور از ناملایمات زندگى بشرى و در ناز و نعمت پرورش دهند و مراقب رفتار و کردار او باشند.
شاهزاده با دختر عمویش یشودهرا ازدواج کرد و داراى پسرى به نام راهولا شد. وى در ۲۹ سالگى پس از مشاهده موارد مذکور، شبانه از کاخ و تنعمات آن گریخت و تحت ارشاد فردى به نام آلارا زندگى راهبان را برگزید و پس از شش سال ریاضت‌هاى سخت و سنگین در جنگلها سرانجام هنگامى که از وصول به حقیقت از طریق ریاضت نومید شد، ریاضت را کنار گذاشت و به تامل و تفکر و مراقبت معنوى روى آورد.
جهاد اکبر او نیز شش سال طول کشید و پس از آن با هفت هفته توقف زیر درختى که بعدا درخت بیدارى نامیده شد، با مارا یعنى شیطان ویرانگر مبارزه کرد و در نهایت به حقیقت دست یافت و بوداى دوره کنونى شد.
به عقیده بوداییان در دورانهاى پیشین جهان نیز تعدادى بودا آمده‌اند. هر یک از این بوداها قبل از ظهورشان بودى ستو خوانده مى‌شود، یعنى کسى که به معرفت کامل دسترسى دارد یا بوداى بالقوه است.
اندیشه‌هاى اصلاحى بودا
اندیشه‌هاى اصلاحى بودا در مخالفت با تعصب‌هاى برهمنان بود و اختلافات طبقاتى را باطل مى‌شمرد. تعالیم اخلاقى وى در مجموعه‌هایى مانند ترى پیتکا یعنى سه سبدگرد آمده است.
این تعالیم، ترک دنیا، تهذیب نفس، تامل، مراقبه و تلاش براى رهایى از گردونه زندگى پر رنج این جهان را توصیه مى‌کند و براى وصول به نیروانا اهمیت زیادى قائل است و مفهوم آن را توسعه مى‌دهد.
آیین بودا در قرون بعدى بخش عمدمه‌اى از خاک هندوستان را تسخیر کرد و در کشورهاى همسایه نیز گسترش یافت.
در قرون هشتم و نهم میلادى، دو تن از دانشمندان آیین هندو را نوسازى کردند و بر اثر آن، آیین بودا اندک اندک از هندوستان برچیده و آیین هندو جانشین آن شد، اما اشکال گوناگون آن در خاور دور و مناطق دیگر گسترش یافت.
مهم‌ترین اعتقادات آیین بودا
- نفی وجود خدا به عنوان موجودی ابدی و ازلی
- نفی وجود روح به عنوان عنصری مجرد و جاودان
- اعتقاد به قانون کَرمه و تناسخ
چهار حقیقت مقدس بودا
- وجود توأم با رنج است.
- منشأ رنج امیال نفسانی است.
- رفع رنج با سرکوبی امیال ممکن است.
- طریق دفع رنج راه میانه و اعتدال است.
مهم‌ترین اصول اخلاقی آیین بودا
- موجودات زنده را نباید کشت.
- مال دیگران را نباید تصاحب کرد.
- زن دیگری را نباید تصاحب کرد.
- نباید دروغ گفت.
- نوشیدنی‌های مست‌کننده نباید نوشید.
- از پرخوری باید اجتناب کرد.
- باید از لهو و لعب دوری کرد.
- نباید از زیور و عطر و آرایش استفاده کرد.
- نباید در بستر نرم خوابید.
- نباید از کسی پول پذیرفت.
فرقه‌هاى بودایى
آیین بودا سه فرقه دارد:
- مهایانا یعنى چرخ بزرگ، آیین شمالى که در چین رواج دارد.
این شعبه آیین بودا با طیفهایى از اعتقادات و سنن کنفوسیوس و لائوتسه در چین و شینتو در ژاپن در آمیخته است.
یکى از آداب آن که به سانسکریت دهیانا یعنى تامل، به چینى (Chang) و به ژاپنى، زن (Zen) خوانده مى‌شود، شهرت جهانى دارد.
- هینایانا یعنى چرخ کوچک، آیین جنوبى که در سرى لانکا (سیلان) و کشورهاى جنوب شرق آسیا مشاهده مى‌شود.
پیروان چرخ کوچک آیین خود را تراوادا یعنى آیین نیاکان و بزرگان مى‌خوانند.
- وجریانا یعنى چرخ الماس. این فرقه در تبت وجود دارد و آیین بودا را با سحر و کهانت و توتم پرستى در آمیخته و تشکیلاتى نیرومند براى خود پدید آورده است.
آیین مذکور لامائیسم نیز خوانده مى‌شود و عنوان رهبر مذهبى آن دالائى لاما به معناى رئیس دریاگونه است.
از چیزهاى جالب توجه این فرقه آن است که هنگامى که رهبر مذهبى آن وفات یابد، راهبان براى پیدا کردن جانشین وى به جستجوى کودکى مى‌پردازد که در لحظه درگذشت رهبر به دنیا آمده باشد.
سپس این کودک را با توجهات ویژه پرورش مى‌دهند. وى پس از فراگیرى دانش و گذراندن مراحل مختلف به مقام مورد نظر نائل مى‌آید.
مهم‌ترین اماکن مقدس بودایی
- محل تولّد بودا در جنوب نپال
- محل به نیروانه رسیدن بودا در شمال شرقی هند در ایالت بیهار
- محل نخستین وعظ بودا (باغ گوزن) در شمال شرقی هند شهر بنارس
- محل مرگ بودا در شمال شرقی هند ایالت اوتّرپرادش
زیارتگاه‌های بودایی منحصر در سرزمین پیدایش آیین بودا نیست، بلکه تمام کشورهایی که آیین بودا در آن رواج دارد، زیارتگاه‌های متعددی وجود دارد.
