جام جم: دلم نمی‌خواهد درباره‌اش حرف بزنم، دلم نمی‌خواهد درباره‌اش کتاب و مجله‌ای بخوانم، اصلا چرا باید درباره این مسائل حرف بزنیم، مگر سوژه قحط است؟ وقتی کاملا تصادفی در جمع دوستان صمیمی و همجنس یا حتی در میان اعضای خیلی نزدیک فامیل، حرفش به میان میآید، دلم می‌خواهد بحث را عوض کنم. وقتی مورد خطاب قرار می‌گیرم، از خجالت آب می‌شوم .
خدا آن روز را نیاورد که تصادفا مطلبی در این باره به دستم برسد، ضربان قلبم تند میشود، اگر کسی بفهمد من این طور مزخرفات! را میخوانم دربارهام چه فکری میکند؟ … ولی از شما چه پنهان، همسرم را دوست دارم، اما نمیدانم چرا به او احساس نزدیکی نمیکنم، چی؟… مگر من بیمارم به پزشک مراجعه کنم، اصلا به او چه بگویم؟…. همه حرفها که قرار نیست گفتنی باشد!
از واگویه درونی خیلیها حرف میزنیم، همهمهای که ناخواسته در درون خیلی از زنان و مردان از کنج سینهها بیرون نمیآید، سالها در حبس میماند، وقتی حرفش پیش کشیده میشود، بعضی از آنها تا بناگوش سرخ میشوند. آنها بیمار نیستند، اما به سلامت خود نیز شک دارند، سلامت را در نداشتن سردرد و تب و دل پیچه خلاصه میکنند، در حالی که این روزها در بسیاری موارد، نه تنها سلامت جسم و روان که سلامت ارتباطات درون خانوادهها، تحت تاثیر گونهای از سلامت است که به آن «سلامت جنسی» میگویند؛ همان سلامتی که تا حرف نبود آن به میان میآید، گویا آبرویمان را در خطر میبینیم.
سلامت جنسی مقوله جدیدی نیست، مدتهاست پزشکان، روانپزشکان و مشاوران به ما در مورد آن هشدار دادهاند. تابویی که اگر عریان شود، انگار حیثیتمان رفته. به دلیل همین نگرش، نه از آموزش آن به طور رسمی خبری هست و نه رسانهها در این مورد خود را ملزم به اطلاعرسانی میدانند و اگر بیش از گلیم، پایی در این حوزه دراز شود، برای آن رسانه مشکل ایجاد میشود. این در حالی است که رفت و آمدها در مجتمع قضایی خانواده این روزها گواهی میدهد که نبود همین سلامت یا بیتوجهی به سلامت جنسی، عاملی مهم در فروپاشی خانوادههاست.
سلامت جنسی؛ مفهومی به وسعت کلمات
هنوز تعریف دقیق و ثابتی از سلامت جنسی ارائه نشده است و در کتابهای علوم پزشکی این عبارت با کلمات زیادی تعریف میشود،کلماتی که خود بارمعنایی خاصی دارد، گاهی به سلامت جنسی مفهومی جسمی میدهد و گاهی هم نبود آن را عارضهای روانی میدانند.برخی پزشکان، سلامت جنسی را به معنای رفتار جنسی پاک از آلودگی عفونی یا آزار و آسیب بافتی تعریف میکنند. سازمان جهانی بهداشت معنای دیگری از سلامت جنسی را در سال ۲۰۰۲ ارائه کرده است: سلامت جنسی، وضع بهبود جسمی، عاطفی، ذهنی و اجتماعی در رابطه با مسائل جنسی است. سلامت تنها به معنای نبود بیماری یا ناکارایی و ناخوشی نیست. سلامت جنسی نیازمند دیدگاه مثبت و احترامآمیز به جنسیت و رابطههای جنسی و همینطور امکان داشتن ارتباطات جنسی بیخطر بدون تبعیض و خشونت و با رضایت است. برای کسب و نگهداری سلامت جنسی باید به حقوق جنسی همه افراد احترام گذاشت و در حفظ آن کوشید.
در برخی پایگاههای اطلاعرسانی آمده است رفتار جنسی نباید سلامت هیچ یک از دو طرف را به خطر اندازد. اگر رفتاری میتواند به آسیب فیزیکی یا روانی یک یا هر دو طرف رابطه منجر شود، دیگر نمیتوان آن را جزو رفتارهای سالم محسوب کرد؛ حتی اگر بسیار شایع باشد یا در آن گروه از افراد فراگیر محسوب شود. مثلا اگر به هر دلیل بارداری برای یک زن منع شده است (به دلیل ابتلا به بیماری خاصی)، داشتن نزدیکی بدون در نظر گرفتن روشی مطمئن برای پیشگیری از بارداری قابل قبول نخواهد بود.
سلامت جنسی ابعاد مختلفی دارد؛ زیستپزشکی، بالینی، آموزشی، بهداشتی تا جنبههای اخلاقی و حقوقی. همچنین مواردی مانند فیزیولوژی و کالبدشناسی باروری و جنسی در انسان، مشکلات جسمانی در زنان و مردان مربوط به رابطه جنسی، بیماریهای مقاربتی و پیشگیری از آنها و رفتارهای جنسی و اختلالهای جنسی زناشویی را دربرمیگیرد.
شرم وحیا، مانع توجه به سلامت جنسی
متاسفانه با وجود این که یکی از کارکردهای ازدواج ارضای نیازهای جنسی است، توجه به سلامت همسران در این بخش همواره با موانعی روبهرو بوده، موانعی که توجه به سلامت جنسی را به دلیل شرم و حیای فرهنگی چه در مردان و چه در زنان با تاخیر روبهرو میکند.
کسی نمیتواند انکار کند داشتن رابطه سالم و منطبق با قوانین رسمی، عرفی و شرعی و از راههای متعارف بر سلامت جسمی و روحی افراد تاثیر مثبت دارد، اما هنوز بسیاری از زنان و مردان راههای دسترسی به داشتن چنین رابطهای را نمیدانند. سردمزاجی، بیاعتنایی، افراط در این رابطه، داشتن رفتارهای پرخطر، استفاده از ابزارهای غیراستاندارد، بیاطلاعی از وسایل پیشگیری، ناآگاهی از سازوکارهای رسیدن به لذت جنسی، پنهانکاری از همسر، برخورد با رابطه جنسی به عنوان یک وظیفه اجباری و… از مسائلی است که به مرور سلامت جنسی در خانواده را با چالش روبهرو میکند.
نبود آموزش در سلامت جنسی
«اوایل زندگی عاشقش بودم، ولی او به من بیاعتنایی میکند، هیچ تمایلی نشان نمیدهد، با وجود گذشت یک سال از زندگی مشترک او هنوز از من خجالت میکشد، پنهانکاری میکند، انگار مرا دوست ندارد و….» سعید برای مشاوره به یکی از کلینیکهای سلامت جنسی آمده، اما حاضر نیست درباره هویتش هیچ گونه اطلاعی بدهد، چون معتقد است مسائل جنسی از محرمانهترین مسائل بین زن و شوهرهاست.
هرچند مادران اولین افرادی هستند که با کنجکاویهای فرزندانشان در مورد مسائل جنسی و سوالات مکرر آنها آشنا میشوند، اما زمانی که فرزندان به سوالات جدی در زمینه مسائل جنسی میرسند، هیچ مرجعی پاسخگوی آنها نیست. مجاری رسمی آموزش و خانواده خود را ملزم به آگاهسازی جوانان در این خصوص نمیدانند و جوانان و نوجوانان بیشتر در جمع دوستان همسن و سال این گونه اطلاعات را کسب میکنند.به گفته روانشناسان، آموختههای غلط و غیرعلمی را باید از ذهنمان بیرون بریزیم. خیلی از دختران ما این حرف غلط را از بزرگترهایشان شنیدهاند که مردها پس از رابطه زناشویی نسبت به همسرشان سرد میشوند یا از آنها دوری میکنند و امثال این حرفها که متاسفانه بسیار شایع است.
یک روانشناس میگوید: من خانمهای جوان زیادی را ویزیت کردهام که به علت همین آموزش نادرست، هنگام اولین تماس جنسی با همسرشان، آنقدر به خودشان فشار آوردهاند که دچار بیماری شدهاند. تصورات نادرست مردان هم در زمینه مسائل جنسی، خیلی رایج و البته تاثیرگذار است. این که تصورات نادرست و آموزشهای غلط در این خصوص فراوان است و تاثیرات ذهنی نامطلوبی به بار میآورد.
خبریکه بسادگی ازآنگذشتیم
مرضیه وحیددستجردی، وزیر سابق بهداشت، سال گذشته هشدار دادانتقال ایدز از طریق ارتباط جنسی خیلی بیشتر و خطرناک شده است.
وی تاکید کرد: اگر همین روند رشد ایدز از طریق روابط جنسی ناسالم طی شود، در ده سال آینده میبینیم ۵۰ درصد مبتلایان به ویروس ایدز در کشور ما از طریق ارتباط جنسی مبتلا شدهاند. چون هر فردی، بخصوص از بین زنان خیابانی میتواند به طور متوسط پنج نفر را مبتلا کند.
چنین دیدگاهی نشان میدهد نه نظارتی بر آموزشهای جنسی وجود دارد و نه هنوز ضرورتی برای این گونه آموزشها در بین مسئولان دیده میشود.
پیامدهای نادیدنی غیبت سلامت جنسی
مصاحبه با افراد در مورد تجربهها یا مسائل جنسیشان از دشوارترین کارهاست، چون ما این گونه مسائل را حتی از همسرمان پنهان میکنیم.
سیدعلی آذین، متخصص پزشکی اجتماعی و مسئول کلینیک سلامت جنسی دراینباره میگوید: بسیاری از همسران مشکلات سلامت جنسی دارند، اما به علت شرم و حیا و باورهای غلط حاضر نیستند مشکل خود را حل کنند. ما در سلامت جنسی با دو مساله نیاز و تقاضا مواجه هستیم. بسیاری از افراد آگاهی کافی از نیازهای مرتبط با سلامت جنسی خود از جمله آگاهی، نگرش مناسب و دسترسی به خدمات ندارند؛ اما به عقیده من انسانها حق دارند از یک زندگی جنسی سالم و رضایتبخش برخوردار باشند.
وی اضافه میکند: بروز مشکلات جنسی میان یک زوج، سلامت کل خانواده را به خطر میاندازد. اختلال در سلامت جنسی، هم برای خود فرد عوارضی نظیر افسردگی، اضطراب، کاهش اعتمادبهنفس و انزوا را به همراه دارد و هم باعث بروز مشکل در حوزه روابط خانوادگی و زناشویی میشود که در نهایت ممکن است به طلاق عاطفی یا حقوقی ختم شود.
آذین میگوید: بر اساس آمارهای ارائه شده از سوی وزارت بهداشت، تحقیقات نشان داده است حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد مردان به اختلال انزال زودرس مبتلا هستند و نزدیک به ۳۵ تا ۴۰ درصد زنان نیز مبتلا به یکی از انواع اختلالهای جنسی هستند.
اختلال جنسی؛ عامل نیمی از طلاقها
آمارها دروغ نمیگوید. تا دو سال قبل آمارهای رسمی نشان میداد ۵۰ درصد علت طلاق در کشور به ناآگاهی از مسائل جنسی مربوط بوده که این رقم هر سال افزایش مییابد.
نسرین تهرانی، روانشناس خانواده میگوید: ناآگاهی در این زمینه موجب اختلال جنسی میشود، به طوری که آمارهای پژوهشی نشان میدهد ۵۰ درصد از علل طلاق مشکلات جنسی است، اما بر اساس آمارهای این پژوهشکده بالای ۷۸ درصد علت طلاق به مسائل جنسی مربوط میشود. متاسفانه مسائل جنسی در کشور به نوعی تابو بوده و هست. لذا باید ادبیاتی را تدوین و ایجاد کنیم که با توجه به عقاید مذهبی، فرهنگی، اجتماعی و نظام سیاسی حاکم بر جامعه و با لحاظ کردن همه نیازهای خانواده بتواند ضمن آنکه تمام این عوامل را لحاظ کند جوابگوی نیازهای زوجین هم باشد.
نارضایتی جنسی طلاق میآورد
دکتر محمد والیپور، روانپزشک درباره مشکلی ساده که میتواند تبعات ناگواری برای خانوادهها داشته باشد، توضیح میدهد: در یک پژوهش، ۱۲۰ زن مراجعهکننده به مرکز مشاوره و دادگاه خانواده شهر شیراز بررسی شدند. نتایج به دست آمده نشان داد تمایل به روابط جنسی در میان حدود ۶۸ درصد این زنان وجود نداشته است. حدود ۵۹ درصد، احساس عصبانیت بعد از فعالیت جنسی عنوان شده است. حدود ۶۳ درصد از زنان از معاشقه لذت نمیبرند و به طور کلی میانگین رضایت جنسی در زنانی که در شرف طلاق بودهاند، از زنانی که قصد طلاق نداشتند به مراتب کمتر بوده است. همچنین زنانی که اختلاف زناشویی ندارند، رضایت زناشویی بیشتری نسبت به زنانی که اختلاف دارند، نشان دادهاند. تمایلات جنسی شخص آنچنان با کلیت شخصیت فرد در هم آمیخته و بر بینش او از خود، روابطش با دیگران و الگوهای کلی رفتار او تاثیر میگذارند که صحبت از تمایلات جنسی به عنوان یک پدیده مستقل در واقع غیرممکن به نظر میآید.
این روانپزشک تاکید میکند: مسائل جنسی، سهم قابل توجهی در رضایتمندی از زندگی مشترک دارد. براساس آمار، حدود ۶۵ درصد از زنان هنگام معاشقه خود را محدود میکنند و کارهایی را که برایشان لذتآور است، انجام نمیدهند. زمانی که زن و شوهر در مورد مسائل جنسی با هم اختلاف دارند، بهترین راه آن است که در مورد اختلافات با هم به گفتوگو بپردازند و آنها را حل کنند. رفتار محبتآمیز با هم امکان اظهار عشق در روابط صحیح را فراهم میکند.وی میافزاید: به همین دلیل بر آزمایشات مربوط به سلامت جسمی و جنسی قبل از ازدواج تاکید میشود؛ آموزش دانش جنسی به زوجین، داشتن اطلاعات کافی در مورد امور جنسی، آزاد بودن از ترسها، تعصبات کور و همین طور آموزش نحوه دوری از انحرافات مربوط به موضوعات و مسائل جنسی مواردی است که هر زن و مردی قبل از ازدواج باید بداند.
ضرورت آگاهیبخشی
وظیفه والدین، سازمانها و نهادهای مختلف این است که این آگاهی را به فرزندان خود بدهند تا آنها در خانواده با مشکل مواجه نشوند. همچنین تناسب و تعادل در میزان تمایلات جنسی زوجین از عوامل مهمی است که در موفقیت زندگی زناشویی تاثیر دارد و هر چه این تناسب بیشتر باشد، به همان نسبت نیز رابطه جنسی لذتبخشتر و اختلافات کمتر میشود. بنابراین آموزش مهارتهای زندگی بویژه مهارتهای ارتباطی (کلامی ـ جنسی) ضروری است.
دشواریهای جنسی بسادگی در متن یک رابطه زناشویی هویدا میشود. این مشکلات با سلطهگری، حسادت، تنبیه، ترس از بیوفایی و تعارضهای مداوم در زمینههای دیگر زندگی هم بستگی دارد. متقابلا مشکلات جنسی به معضلات رابطهای جدید دامن میزند. یکی از موارد مهمی که در روابط جنسی مطرح بوده، آمادگی روانی زوجین است. میزان آمادگی روانی بستگی به تجربیات، اطلاعات و مطالعات قبل از ازدواج دارد. توصیه میشود برای بهبود، شناخت و اصلاح روابط جنسی علاوه بر مطالعه و مراجعه به مراکز مشاوره، زوجین باید در مورد توقعات، رفتار و ارزشها با هم گفتوگو کنند. این موضوع به منظور بهبود روابط جنسی بسیار سازنده است و موجب تقویت جنبههای مختلف ازدواج، بهداشت روانی زوجین و پایداری خانوادهها میشود.
خانواده ناتوان، مدرسه عاجز
دادن اطلاعات در خصوص موضوعات سلامت جنسی متناسب با سن کودک، نوجوان و جوان، همراه با توجه به ارزشهای دینی و خانوادگی توسط والدین و مشاوران مدارس میتواند نقش بسیار مهمی در پیشگیری از خطرهای مربوط به سلامت جنسی در این گروه داشته باشد.بسیاری از والدین، مشاوران و معلمان مدارس، از طرح موضوعات مربوط به تربیت جنسی عاجزند یا مهارتها و اطلاعات لازم در این خصوص ندارند. گاه عکسالعملهای نادرست آنها و نداشتن مهارت ارتباطی باعث میشود کودکان برای پرسشهای خود به آنها مراجعه نکنند و اطلاعات فوق را به شکل اغلب ناصحیح و گمراهکننده از دوستان خود کسب کنند. اطلاعاتی که با انتقال ارزشها همراه نیستند و اثرات مخربی خواهند داشت، بنابراین بهتر است والدین به معلومات و مهارتهای ارتباطی با فرزندانشان در خصوص سلامت جنسی مجهز شوند تا در مواقع مورد نیاز بتوانند پاسخ پرسش فرزندانشان را به نحو صحیح و اصولی با انتقال ارزشها بدهند و راه ارتباطی خود و فرزند را در این خصوص همواره باز نگه دارند که در موارد بعدی نیز فرزندان برای دریافت کمک و اطلاعات به والدین خود مراجعه کنند.
البته نقش مشاوران مدارس و کتابها در این خصوص نیز نباید نادیده گرفته شود. همچنین بسیاری از باورهای غلط در خصوص موضوعات جنسی از همین دوران کودکی و نوجوانی شکل میگیرد و بر عملکرد جنسی در دوران بزرگسالی نیز تاثیر میگذارد، بنابراین آموزش سلامت جنسی متناسب با سن کودکان و نوجوانان و با توجه به نیازهای اطلاعاتی و مهارتی آنان به همراه ارزشها، در بهبود سلامت جنسی آنها در دوران جوانی و بزرگسالی نقش زیادی خواهد داشت. دکتر محمد مجد که درباره مسائل زناشویی، بستههای آموزشی فراوانی دارد، میگوید: هر فردی در مورد مسائل مهم زندگیاش باید اطلاعات و دانش کافی داشته باشد، اما در ایران متاسفانه در مورد روابط جنسی اطلاعات کمی داده شده و اگر هم اطلاعاتی داده شده به صورت علمی و تخصصی بوده که برای مردم عادی غیرقابل دسترسی است. از این رو، افراد زمانی به متخصصان مراجعه میکنند که مشکلات آنان حاد و برای حلش خیلی دیر شده است. در جوامع غربی بچهها از سنین پایین با این مسائل به طور کامل و دقیق آشنا میشوند، اما در جامعه ما محدودیتهایی وجود دارد، پس یک جوان از چه زمانی باید این آموزشها را بداند؟
وی میافزاید: در بعضی از مقاطع تحصیلی یکسری اشارههای کوتاهی به مسائل جنسی شده است که به هیچعنوان قابل قیاس با جوامع غربی نیست. به همین دلیل، این اصول باید به همه بخصوص جوانها به زبانی ساده آموزش داده شود تا از خیلی از مشکلات در آینده پیشگیری شود، بخصوص در دوره و زمانهای که کسی به آنها یاد نمیدهد و جامعه با مشکلی مانند ایدز روبهرو است. اما معتقدم باید حرمت فرهنگ جامعه را حفظ کرد.
او یادآور میشود: یکی از سمینارهای من در یک مسجد در محله یافتآباد تهران برگزار شد و من بنا به درخواست امام جماعت مسجد پشت تریبون رفتم و برای بیش از هزار نفر از حضار مسجد در مورد مسائل مربوط به روابط جنسی به زبانی ساده حرف زدم که بسیار مورد استقبال قرار گرفت.
عواملیکه تیشه به ریشه سلامت جنسی میزند
داشتن شرکای جنسی متعدد
تماسهای جنسی نامعمول و غیربهداشتی
متوسل شدن به خشونت در زمان تماس جنسی
مصرف الکل، مواد مخدر یا روانگردان قبل از برقراری تماس جنسی
تماس جنسی محافظت نشده و استفاده نکردن از کاندوم
زنان، خسارتدیدگان نبود سلامت جنسی
متاسفانه بیتوجهی به سلامت جنسی و نبود آموزش در این زمینه بیش از گذشته در میان زنان در حال قربانی گرفتن است.
ثریا ـ م را در مطب یک فوقتخصص زنان و زایمان میبینم. زن سی و دو سالهای که با داشتن یک فرزند از بیماری نادری در دستگاه تناسلی رنج میبرد. وقتی از مطب خارج میشود، کمی گرفته به نظر میرسد، تشخیص پزشک، ابتلای او به عفونتی است که از همسرش به او منتقل شده است.زن، قربانی رابطه پرخطر همسرش با فرد سوم شده بود!
از سوی دیگر، بر اساس اظهارات برخی زنان متاهل، معلوم شده سبب سردمزاجی کمتر از نیمی از آنان عامل کامروا نشدن از همبستری با همسرانشان است.
دکتر والیپور در این باره توضیح میدهد: اکثر مردان متاهل باور ندارند از آیین همبستری اطلاعات ناقصی دارند.
وی با بیان این که خیلی از مواقع اشکال اصلی به طرف مقابل آنها یعنی به مرد مربوط میشود که باید وظایف خود را درست اجرا کند، میگوید: گاهی اوقات مرد با آنکه با شیوههای روابط جنسی آشناست بر اثر فشار شهوت یا خودخواهی، همسر خود را در کامروا شدن یاری نمیکند و پیش از ارضای او دست از عمل زناشویی میکشد.
سردی مزاج خصیصهای نیست که با انسان زاییده شود و تا دم مرگ باقی و برقرار بماند، بلکه تابع عوامل و قابل درمان است.
سلامت در سلامت جنسی
پزشکان میگویند: سوزاندن چربی اضافه و کالری، تقویت سیستم ایمنی بدن، کاهش اضطراب، بهبود کارکرد قلب و گردش خون، تقویت اعتماد به نفس، کاهش درد، کاهش عوارض بیماریهایی مانند پروستات، بهبود کیفیت خواب و… از پیامدهای سلامت جنسی در خانواده است.
سلامت جنسی در جامعه جوان ایران نیازمند توجه است. سلامتی که آثار آن را نه در سلامت جسم و روان که در سلامت جامعه خواهیم دید.
نظر خود را درباره این گزارش برایمان بنویسید .
