تماشای منظره سیاره دیدنی در امشب
تماشای منظره سیاره دیدنی در ششم تیرماه
منظومه شمسی ما جای تروتمیزی است: مدارهای سیارهای آن عمدتاً دایروی هستند و در یک صفحه قرار دارند، درست برخلاف مدارهای غیر متحدالمرکز اغلب سیارات فراخورشیدی. الکه پیلات لوهینگر از دانشگاه وین اتریش، علاقهمند به این ایده بود که اثر ترکیبی مشتری و زحل (دو غول سنگینوزن منظومه شمسی) میتواند مدار گردش دیگر سیارات منظومه را شکل داده باشد. او از مدلهای کامپیوتری برای بررسی اثرات تغییر مدارهای این دو سیاره غولپیکر بر زمین استفاده کرد.
به گزارش نیوساینتیست، مدار زمین چنان به دایره کامل نزدیک است که فاصله آن از خورشید بین ۱۴۷ و ۱۵۲ میلیون کیلومتر تغییر میکند و این یعنی ۱.۵ درصد اختلاف نسبت به متوسط فاصله. اگر مدار زحل تنها ۱۰ درصد به خورشید نزدیکتر شود، میتوانست با ایجاد نوعی تشدید گرانشی، مدار زمین را از حالت دایره خارج کند و فاصله کمینه و بیشینه زمین از خورشید را به دهها میلیون کیلومتر برساند. نتیجه چنین تغییری این میشد که زمین بخشی از هر سال را در خارج از محدوده زیستپذیر سپری میکرد. محدوده زیستپذیر یا کمربند سبز، حلقهای به دور خورشید است که در آن دمای سطح سیاره معتدل و آب در آنجا به حالت مایع قرار دارد.
علاوهبراین کج شدن مدار زحل نیز منجر به کشیده شدن مدار زمین میشود. بر اساس مدلی ساده از حرکت سیارات زحل و زمین (که دیگر سیارات را دربر نمیگیرد) هرچه کجشدگی مدار زحل بیشتر باشد، بیضوی شدن مدار زمین تشدید میشود. اضافه کردن زهره و مریخ به مدل، مدار هر سه سیاره را پایدار میکرد، ولی تشدید کجشدگی زحل به افزایش خروجازمرکز مدار زمین و کشیدهترشدن مدار زمین منجر میشد. پیلات لوهینگر میگوید که تمایل مداری (کج شدگی) ۲۰ درجهای منجر به این خواهد شد که داخلیترین بخش مدار زمین، حتی از زهره هم به خورشید نزدیکتر شود و در آن حالت، دمای سطح زمین به بیش از ۲۰۰ درجه سانتیگراد برسد.
فارغ از چنین شبیهسازیهایی، دایروی بودن مدار هر سیارهای، در طول زمان دچار افتوخیز میشود. اگر مدار در حالت عادی بهشدت بیضوی باشد، چنین افتوخیزهایی به سیاره اجازه میدهند که از جاذبه خورشید فرار کند. تمایل مداری ۲۰ درجهای در مدار گردش زحل، نهفقط مریخ را از مدار خارج میکند، بلکه صفحه مداری زمین را نیز به مقدار ۳۰ درجه کج میکند.
به گفته بوری بارنز از دانشگاه واشنگتن، شیوههای پیلات لوهینگر و نتیجهگیریهای او هم منطقی هستند؛ ولی متأسفانه در حال حاضر نمیتوان از نتایج آن برای امکانسنجی وجود حیات در دیگر نقاط جهان استفاده کرد. دلیل اول اینکه ما فقط انحراف مدار دو سیاره خارج از منظومه شمسی را میدانیم: هردوی آنها به دور ستاره اوپسیلون آندرومدا میگردند و صفحه گردش آنها ۳۰ درجه با استوای ستاره زاویه دارد.
مسعود عتیقى مدیر انجمن نجوم آماتورى ایران در گفتوگو با خبرنگار حوزه فنآوریهای نوین گروه علمی پزشكی باشگاه خبرنگاران جوان؛ با اشاره به رویت سیاره زحل در آسمان امشب گفت: زحل یا کیوان ششمین سیاره از نظر فاصله تا خورشید است که با وجود حلقه هاى پهناور و درخشان گرد این سیاره به عنوان زیباترین جرم آسمانى در بین سیارات شناخته مى شود.
وى ادامه داد: این سیاره با دارا بودن ٥٤ قمر تایید شده دومین قمر بزرگ سامانه خورشیدى یعنى قمر تیتان را به گرد خود دارد که یکى از کاندیداهاى وجود حیات در منظومه خورشیدى بوده و طى سالیان اخیر فضاى پیماى کاسینى به دیدار این سیاره دوردست با حدود ١/٥ میلیارد فاصله رفته است.
عتیقى عنوان کرد: فضاى پیماى هوییگنس براى اولین بار به عنوان دست ساخته بشرى بدون سرنشین بر روى یک قمر سیارات خانواده خورشید فرود آمد و اطلاات با ارزشى از شرایط جوى و سطح این قمر به زمین مخابره کرد.
منظره سیاره دیدنی در امشب
مدیر انجمن نجوم آماتورى ایران بیان کرد: شبانگاه امشب چهارشنبه ٦ تیر ٩٧ سیاره کیوان بهترین شرایط را براى مشاهده به ویژه از درون ابزارهاى رصدى دارد چرا که در ساعت ١٦:٣٠ سیاره مذکور به وضعیت مقابله خواهد رسید و در طول امشب قابل مشاهده است و کافى است امشب پس از یافتن ماه به جنوب این قمر زمین نگریست و کیوان را به صورت یک جرم زرد رنگ ستاره مانند در جنوب ماه جستجو کرد.
وى ادامه داد: سیاره زحل به صورت یک جرم ستاره مانند با چشم غیرمسلح و با رنگ زرد در آسمان مشاهده مى شود و اگر از درون تلسکوپ به آن بنگریم حلقه هاى این ستاره و برخى اقمار آن در تلسکوپ هاى قدرتمند آماتورى قابل مشاهده است.
مقابله چه زمانی رخ می دهد؟
مدیر انجمن نجوم آماتورى ایران با بیان اینکه وضعیت مقابله شرایطى است که زمین بین خورشید و یک سیاره قرار مى گیرد، گفت: در حقیقت سیاره اى که در وضعیت مقابله قرار دارد، در طول شب و کمترین فاصله با زمین بهترین شرایط رصدى را دارا خواهد بود.
وى ادامه داد: بدیهى است علت ایجاد مقابله این است که زمین و دیگر سیارات سامانه خورشیدى به گرد خورشید در چرخش هستند و هر گاه یکى از این سیارات نسبت به زمین و خورشیدى در شرایطى قرار بگیرد که زمین بین آن سیاره و خورشید باشد شرایط مقابله ایجاد خواهد شد.
عتیقى یادآور شد: جالب اینجاست که در بامداد فردا و قبل از روشنى هوا سیاره کیوان در کمترین جدایی زاویه ای با خورشید قرار دارد و ٨:٢٩ دقیقه فردا (در وضعیت نور روز) این سیاره ١/٨ درجه جنوب ماه کامل خواهد بود، قطعا نور شدید ماه بدر مزاحم مشاهده این سیاره است، اما آدرس خوبى براى شناسایى سیاره کیوان در پهنه آسمان است.